ပုဒ္မ (၁)။ ။ပိုးပမ္းသူမ်ားေသာ အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္မိမိႏွစ္သက္ရာတစ္ေယာက္ကိုေရြးခ်ယ္ျပီး က်န္ေသာေယာက်ၤားေလးမ်ားအား လိုအပ္ေနေသာသူမ်ားထံသို့ လွြဲေျပာင္းေပးရမည္။
ပုဒ္မ(၂)။ ။ပူအိုက္ေသာရာသီတြင္ ရင္ေစ့၊ လက္ရွည္၊ ထမီႏွင့္ လံုေအာင္ဖံုးထားေသာ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအား "သဘာ၀တရားကို အံတုသူမ်ား" အျဖစ္အေရးယူမည္။
ပုဒ္မ(၃/က)။ ။ေယာက်ၤားတုိ့ကို ဂရုမစိုက္ေသာ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအား "ဒုကၡေရာက္ေနသူကို လ်စ္လ်ဴရွဳမႈ" ျဖင့္လည္းေကာင္း၊
ပုဒ္မ(၃/ခ)။ ။ခ်စ္စဖြယ္စကားဆိုျပီး ညာညာခိုင္းတတ္ေသာ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအား "လုပ္အားခမေပးဘဲ ေစခိုင္းမႈျဖင့္" လည္းေကာင္း၊
ပုဒ္မ(၃/ဂ)။ ။ခ်စ္သူရွိေသာ အမ်ဳိးသားတစ္ဦးကို အျခားအမ်ဳိးသမီးတစ္ဦးမွ ခ်စ္စဖြယ္ အမူအယာမ်ားျဖင့္ ခ်ဥ္းကပ္ သိမ္းသြင္းျခင္းကို "ႏြားခိုးမႈ" ျဖင့္လည္းေကာင္း အေရးယူမည္။
ပုဒ္မ(၄/က)။ ။မိဘခ်င္း ရင္ႏွီးမႈကို အသံုးခ်၍ ခ်ဥ္းကပ္လာေသာ အမ်ဴိးသားမ်ားအား"ယံုၾကည္မႈအား အလြဲသံုးစားျပဳမႈ" ျဖင့္လည္းေကာင္၊
ပုဒ္မ(၄/ခ)။ ။ရည္းစားထည္လဲတြဲသူမ်ားအား"ျပည္သူပိုင္ပစၥည္း အလြဲသံုးစားျပဳမႈ" ျဖင့္လည္းေကာင္း၊
ပုဒ္မ(၄/ဂ)။ ။မိမိခ်စ္သူအား လက္ဖ်ားႏွင့္ပင္မထိ၊ Shopping Mall၊ ေလွာ္ကား၊ ေခ်ာင္းသာ၊ ဟိုတယ္ စေသာ သမီးရည္းစားတို့၏ ေဆာင္ရြက္ဖြယ္ ကိစၥအ၀၀ တုိ့ကို မျပဳလုပ္ပါက "အလုပ္တာ၀န္ လစ္ဟင္းမႈ" ျဖင့္လည္းေကာင္း အေရးယူမည္။
ပုဒ္မ(၅)။ ။အိမ္ေထာင္ရွိမိန္းမ တို့ကို ပိုးပမ္းသူ ေယာက်ၤားမ်ားအား"တားျမစ္နယ္ေျမတြင္ အမဲလိုက္မႈ" ျဖင့္ အေရးယူမည္။
ပုဒ္မ(၆)။ ။သူတစ္ပါး၏ ေယာက်ၤားႏွင့္ ေပါင္းသင္းေနထုိင္သူ အမ်ဳိးသမီးမ်ားကို "မီတာေဘာက္စ္ မထားဘဲ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားကို ခိုးယူသံုးစြဲမႈ" ျဖင့္ အေရးယူမည္။
ပုဒ္မ(၇)။ ။အသက္(၂၅)ႏွစ္ျပည့္သူ အမ်ဳိးသား၊ အမ်ဳိးသမီးတိုင္း အိမ္ေထာင္မျပဳရေသးလွ်င္ "မိဘကို ဒုကၡေပးသူ" အျဖစ္ အေရးယူမည္။

ျမန္မာျပည္မွာ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ ကာကြယ္ေပးထားတဲ့ ဥပေဒေတြ ဘယ္ေလာက္ရွိပါသလဲ၊ ဘယ္လို အကာအကြယ္ ေပးထားပါသလဲ။

ေဒၚမိုးမိုး- ျမန္မာျပည္မွာ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ သီးသန္႔ထုတ္ထားတဲ့ ဥပေဒဆိုတာ သိပ္မရွိပါဘူး။ အထူးသျဖင့္ အမ်ဳိးသမီး လိင္အလုပ္သမေတြဟာ အဓိက လိင္ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အမ်ားဆံုး အႏုိင္က်င့္ခံေနရပါတယ္၊ အဓိက ျမန္မာျပည္ရဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ လိင္ကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ထိေရာက္တဲ့ ကာကြယ္ေပးမႈေပးဖို႔ ထုတ္ထားတဲ့ ဥပေဒကေတာ့ ရာဇသတ္ႀကီး ဥပေဒမွာဆိုရင္..

၁။ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအား အႏုိင္အထက္ မုဒိမ္းက်င့္ရန္ အႀကံႏွင့္ လက္ေရာက္ျခင္းႏွင့္ ကာမရာဂစိတ္ကို ဓမၼတာအတိုင္း မဟုတ္ပဲ ေရာင့္ရဲေအာင္ ျပဳရန္အႀကံႏွင့္ လက္ေရာက္ျခင္းတုိ႔ကို က်ဴးလြန္သူအား ေသသည္အထိ ခုခံကာကြယ္ပိုင္ခြင့္။

၂။ အမ်ဳိးသမီးကာအိေျႏၵကို ပ်က္စီးေစမႈ။

၃။ အသက္ ၁၆ ႏွစ္ေအာက္ အမ်ဳိးသမီးကို ဥပေဒႏွင့္အညီ အုပ္ထိန္းသူထံမွ လူခိုးမႈ။

၄။ အတင္းအဓမၼ ထိမ္းျမားေပးစားရန္ စသည္အတြက္ အမ်ဳိးသမီးကို ခိုးယူမႈ (သို႔) ေသြးေဆာင္ဆြဲေခၚယူမႈ (သုိ႔) ေသြးေဆာင္မႈ။

၅။ ကာမပြဲစားအျဖစ္ အရြယ္မေရာက္ေသးေသာ မိန္းကေလးကို ရွာေပးျခင္း။

၆။ ႏုိင္ငံျခားမွ မိန္းကေလးကို ႏုိင္ငံအတြင္း တင္သြင္းမႈ။

၇။ အျပင္းအထန္ နာက်င္ေစျခင္း။ ကၽြန္ျပဳျခင္းတုိ႔ကုိ ခံေစရန္ လူခိုးမႈ (သို႔) ေသြးေဆာင္ေခၚမႈ။

၈။ အရြယ္မေရာက္ေသးသူကုိ ျပည့္တန္ဆာကိစၥ စသည္မ်ားအတြက္ ေရာင္း၀ယ္ျခင္း (၁။ ျပည့္တန္ဆာကိစၥအလုိ႔ငွာ အရြယ္မေရာက္ေသးသူကို ေရာင္းမႈ၊ ၂။ ျပည့္တန္ဆာကိစၥ အလုိ႔ငွာ အရြယ္မေရာက္ေသးသူကို ၀ယ္မႈ)။

၉။ မုဒိမ္းမႈ။

၁၀။ ဓမၼတာႏွင့္ ဆန္႔က်င္ေသာ ျပစ္မႈ။

၁၁။ လိမ္လည္မႈ။

၁၂။ ရာဇ၀တ္ထုိက္သင့္ေသာ ျပစ္မႈကို က်ဴးလြန္ရန္ ညဥ့္အခ်ိန္ အိမ္ေက်ာ္နင္းမႈ။

၁၃။ ထိမ္းျမားျခင္းဆုိင္ရာ ျပစ္မႈမ်ား။

၁၄။ မိန္းမတုိ႔ ကာအိေျႏၵကို ေစာ္ကားရန္ ရည္ရြယ္ေသာ (သို႔) ကုိယ္အမူအယာ (သို႔) ျပဳလုပ္မႈျပဳျခင္း။

ဒါေတြကေတာ့ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ လိင္ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အဓမၼျပဳက်င့္ခံရမႈေတြအတြက္ ကာကြယ္ေပးထားတဲ့ ဥပေဒေတြျဖစ္ပါတယ္။ အထက္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ ျပစ္မႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး က်ဴးလြန္သူက အနည္းဆံုး ေထာင္ဒဏ္ ၃ ႏွစ္ကေန ၁၀ ႏွစ္အထိ က်ခံရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ထိမ္းျမားမႈနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ ကာကြယ္ေပးတဲ့ ဥပေဒရွိပါတယ္။ အဲဒီဥပေဒကေတာ့ ၁၉၅၄ ခုႏွစ္၊ ဗုဒၶဘာသာ၀င္အမ်ဳိးသမီးေတြ အထူးထိမ္းျမားမႈနဲ႔ အေမြဆက္ခံမႈ အက္ဥပေဒျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဥပေဒက ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ အဓိက ျပဌာန္းထားတာပါ။

အဲဒီမွာ ေမးစရာေမးခြန္း ေပၚလာပါတယ္၊ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ေတာ့ ျပဌာန္းေပးၿပီး တျခားအမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ ဘာမွ ျပဌာန္းမေပးဘူးလားလို႔ ေမးစရာ ျဖစ္လာပါတယ္။ အဓိက ေျပာခ်င္တာကေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံက ဗုဒၶဘာသာႏုိင္ငံမို႔လုိ႔၊ လူမ်ဳိးႀကီး ျမန္မာေတြ အုပ္စိုးလုိ႔ဆိုၿပီး ဒီဥပေဒကို ျပဌာန္းထားတာ မဟုတ္ပါဘူး။ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ့ ေရွးေခတ္ဓမၼသတ္မ်ားအရပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တည္ဆဲ ထံုးတမ္းဥပေဒအရပဲျဖစ္ျဖစ္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားနဲ႔ အမ်ဳိးသားမ်ားတုိ႔ဟာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မဟုတ္သူ ဘာသာျခားမ်ားနဲ႔ လက္ထပ္ထိမ္းျမားျခင္းအတြက္ ပိတ္ပင္တားျမစ္ျခင္း မရွိပါဘူး။ ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားအတြက္ လက္ထပ္ထိမ္းျမားေရးကို ဘာသာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တယ္လို႔ မယူဆပါဘူး။ ေလာကီေရးရာသက္သက္ျဖစ္တယ္။ ေလာကုတၱရာအပိုင္းနဲ႔ ေရာေထြးဆက္စပ္မႈ မျပဳၾကဘူး။ ထိမ္းျမားျခင္းဆုိင္ရာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တိက်တဲ့ ဥပေဒျပဌာန္းခ်က္ေတြ မရွိတာေၾကာင့္ ဘာသာျခားမ်ားနဲ႔ လက္ထပ္ၾကတဲ့ ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ဳိးသမီးေတြက သူတို႔ယူတဲ့ ဘာသာျခားမ်ားရဲ့ ျပဌာန္းထားတဲ့ ဥပေဒအရသာ လုိက္နာၾကရတဲ့အတြက္ ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္ ကိုးကြယ္လာတဲ့ ဗုဒၶဘာသာကေန လင္ျဖစ္သူရဲ့ ဘာသာကို ကူးေျပာင္းရၿပီး ပစၥည္းပိုင္ဆုိင္ခြင့္၊ သားသမီးထိန္းသိမ္းခြင့္ေတြ အားလံုး ဆံုးရႈံးခဲ့ရတယ္။ အဲဒီလုိ ဆံုးရံႈးမႈေတြေၾကာင့္ ဒီဥပေဒကို ျပဌာန္းရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ဳိးသမီးေတြအေပၚမွာ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ ရွိပါတယ္။

အမ်ဳိးသမီးေတြ က်ဴးလြန္တဲ့ အျခားရာဇသတ္ႀကီးအရ ျပစ္မႈမ်ားမွာဆုိရင္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းထဲမွာ အမ်ဳိးသမီးေတြက အားႏြဲ႔သူေတြျဖစ္တယ္၊ ဒါေၾကာင့္ အမ်ဳိးသမီးေတြ က်ဴးလြန္ၾကတဲ့ ရာဇ၀တ္ျပစ္မႈေတြက နည္းပါးလွပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြ က်ဴးလြန္ရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းမွာ.. ၁။ နဂိုမူလ ဗီဇစိတ္အေနအထားကိုက ရာဇ၀တ္မႈ က်ဴးလြန္လိုစိတ္ ရွိျခင္း၊ ၂။ စီးပြားေရး ၾကပ္တည္းလြန္း၍ က်ဴးလြန္ရျခင္း၊ ၃။ မခံမရပ္ႏုိင္၍ စိတ္ေနာက္ကိုယ္ပါ ေဒါသအေလ်ာက္ ေရွာင္တခင္ က်ဴးလြန္တတ္ျခင္း၊ ၄။ စိတ္သေဘာထား အလြန္ႏု၍ ရန္ၿငိဳးထားရွိ က်ဴးလြန္ျခင္း၊ ၅။ ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္း မိတ္ေဆြမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ က်ဴးလြန္ျခင္း၊ ၆။ သားသမီးမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ က်ဴးလြန္ျခင္း၊ ၇။ အခ်စ္ကိစၥေၾကာင့္ က်ဴးလြန္ျခင္းဆိုၿပီးေတာ့ ခြဲျခားထားပါတယ္။

သာမန္အားျဖင့္ အမ်ဳိးသမီးေတြဟာ ရာဇ၀တ္မႈကို မိမိအလိုအေလ်ာက္ က်ဴးလြန္ဖို႔ဆုိတာ ခဲယဥ္းပါတယ္။ က်မ အထက္မွာေျပာထားတဲ့ အခ်က္ေတြအရ က်ဴးလြန္ရင္လည္း ဥပေဒအရ ျပဌာန္းခ်က္ေတြနဲ႔အညီ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္တာျဖစ္လို႔ အမ်ဳိးသားမ်ားနည္းတူ ျပစ္ဒဏ္ခံရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြကိုေတာ့ အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ ရာဇ၀တ္တရားရံုးက သက္သက္ညွာညွာ စဥ္းစားေပးတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။

ရာဇ၀တ္က်င့္ထံုးမွာလည္း အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ ျပဌာန္းခ်က္ေတြ ပါရွိပါတယ္။ သက္ေသခံဥပေဒ၊ တရားမ မႈခင္းဆုိင္ရာဥပေဒမွာဆုိရင္လည္း တရားမ က်င့္ထံုးအရ အမ်ဳိးသမီးေတြအေပၚမွာ ဘယ္လိုလုိက္နာ က်င့္သံုးရမယ္ဆုိတာကိုလည္း ျပဌာန္းထားပါတယ္။

ဦးမင္းလြင္- ျမန္မာျပည္မွာ အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ့ အခြင့္အေရးကုိ ကာကြယ္ေပးထားတဲ့ ဥပေဒေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရွိတဲ့အတြက္ ဘယ္ႏွစ္ခုရွိတယ္ ဆိုတာကိုေတာ့ အတိအက် မေျပာႏုိင္ပါဘူး။ ျပစ္မႈဆုိင္ရာ ဥပေဒ၊ ျပစ္မႈဆုိင္ရာ က်င့္ထံုးဥပေဒ၊ ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒ၊ လက္ထပ္ထိမ္းျမားျခင္းႏွင့္ အေမြဆက္ဆံျခင္းဆုိင္ရာ ဥပေဒ၊ အလုပ္ရံု စက္ရံုဥပေဒ၊ ေရနံေျမအလုပ္သမားမ်ား အက္ဥပေဒ၊ ခြင့္ရက္ အလုပ္ပိတ္ရက္ဥပေဒ၊ လူမႈဖူလံုေရး အက္ဥပေဒ စတာေတြမွာ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ သီးသန္႔ျပဌာန္းထားတဲ့ ျပဌာန္းခ်က္ေတြကို အမ်ားဆံုး ေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။ လက္ေတြ႔အသံုးခ်ေနရတဲ့ ဥပေဒအမ်ားစုကလည္း ေျပာခဲ့တဲ့ ဥပေဒေတြပါပဲ။ ဘယ္လို အကာအကြယ္ေပးထားသလဲ ဆုိတာကေတာ့ ဥပေဒတခုခ်င္းအလုိက္ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ ဥပမာ- ျပစ္မႈဆုိင္ရာ ဥပေဒမွာ အမ်ဳိးသမီးတဦးကို လက္ထပ္ထိမ္းျမားယူပါမယ္လို႔ ယံုၾကည္ေအာင္ေျပာဆုိၿပီး ေပါင္းသင္းဆက္ဆံတဲ့ ကိစၥေတြ၊ အမ်ဳးိသမီးေတြနဲ႔ အရြယ္မေရာက္ေသးတဲ့ ကေလးငယ္ေတြကို ျပည္ပကို ခိုးထုတ္ျခင္း ေရာင္း၀ယ္ေဖာက္ကားျခင္း၊ ကၽြန္ျပဳျခင္း စတဲ့ ကိစၥရပ္ေတြ၊ အမ်ဳးိသမီးေတြကို အႏုိင္အထက္ အဓမၼျပဳက်င့္ရန္အႀကံနဲ႔ လက္ေရာက္မႈ က်ဴးလြန္တဲ့ ကိစၥေတြ၊ အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ့ ကာအိေျႏၵကို ပ်က္စီးေစတဲ့ အမႈအခင္း စတာေတြ ပါ၀င္တယ္။

ေနာက္ၿပီး ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထံုးဥပေဒပါ ျပဌာန္းခ်က္ေတြထဲက ကေလးစရိတ္၊ မယားစရိတ္ ေတာင္းဆိုတဲ့ မႈခင္းမ်ဳိးေတြမွာ အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ့ ဥပေဒအရ ခံစားပုိင္ခြင့္ရွိတဲ့ အခြင့္အေရးေတြကို အခ်ိန္တိုကာလအတြင္း ရရွိခံစားေစႏုိင္ဖို႔ ရည္ရြယ္ၿပီး ျပဌာန္းထားတဲ့ ျပဌာန္းခ်က္ေတြ ျဖစ္တာကိုလည္း ေတြ႔ရမွာျဖစ္ပါတယ္။

လုပ္ငန္းခြင္ေတြမွာ ၀င္ေရာက္လုပ္ကိုင္ေနၾကတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္လည္း ႏုိင္ငံတကာ ျပဌာန္းခ်က္ေတြနဲ႔အညီ စက္ရံု အလုပ္ရံု ဥပေဒမ်ား၊ ခြင့္ရက္ အလုပ္ပိတ္ရက္ နည္းဥပေဒမ်ား၊ လူမႈဖူလံုေရး ဥပေဒမ်ား စတာေတြနဲ႔ အကာအကြယ္ေပးထားတာေတြ ရွိပါတယ္။ အရင္တုန္းက ပုဂၢလိက လုပ္ငန္းပိုင္ဆုိင္မႈကို ေျပာရရင္ အႀကီးစား စက္မႈလုပ္ငန္း ပိုင္ဆုိင္မႈေတြကို အစိုးရကသာ အမ်ားဆံုး ပိုင္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ၁၉၈၈ ေနာက္ပိုင္း ေစ်းကြက္စီးပြားေရး၊ တံခါးဖြင့္စီးပြားေရး စတာေတြကို ေျပာင္းလဲက်င့္သံုးလာေတာ့မွ ပုဂၢလိက စက္မႈလုပ္ငန္းပုိင္ဆုိင္မႈေတြ မ်ားျပားလာတာ ျဖစ္တယ္။ ႏုိင္ငံျခား ရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံမႈကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး ဖက္စပ္စက္ရံုေတြနဲ႔ အစိုးရ နားလည္မႈယူၿပီး အခ်ဳိ႕ဥပေဒပါ ျပဌာန္းခ်က္မ်ားကို အလုပ္ရွင္ဘက္က လ်စ္လ်ဴရႈၿပီး ခ်ဳိးေဖာက္ က်ဴးလြန္ေနတာေတြကို ယခုအခါ အမ်ားဆံုး ေတြ႔ရွိလာရတယ္။ ဥပေဒ ျပဌာန္းခ်က္မ်ားကေတာ့ ရွိေနပါတယ္။ ဥပေဒ ျပဌာန္းခ်က္မ်ားအတိုင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ က်င့္သံုးႏိုင္ဖုိ႔ ဥပေဒဆိုင္ရာ အေထာက္အကူျပဳတဲ့ အသင္းအဖြဲ႔မ်ား အားနည္းေနတဲ့အတြက္ အခြင့္အေရးေတြကို အျပည့္အ၀မခံစားရတာလို႔ ေျပာရင္ရမယ္ထင္ပါတယ္။

ဥပမာ- ဖက္စပ္အထည္ခ်ဳပ္ စက္ရံုမွာ အလုပ္လုပ္တဲ့ အလုပ္သမားေတြ အေၾကာင္းမဲ့ အလုပ္ျဖဳတ္ခံရၿပီ ဆိုပါေတာ့။ ဒီအလုပ္သမားေတြရဲ့ နစ္နာခ်က္ေတြအတြက္ ဘယ္သူက ဥပေဒနဲ႔အညီ ခံစားခြင့္ရေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးမွာလဲ၊ ျပစ္မႈဆိုင္ရာအမႈေတြမွာ အစိုးရဖက္က လုိက္ပါေဆာင္ရြက္ေပးမယ့္ ဥပေဒအရာရွိ ရွိေပမယ့္ အလုပ္သမားေတြရဲ့ အခြင့္အေရးနဲ႔၊ လုပ္ခေတြအတြက္ အေရးဆိုတဲ့ မႈခင္းဟာ ျပစ္မႈဆိုင္ရာအမႈ မဟုတ္တဲ့အတြက္ ေရွ႕ေနငွားရမ္းဖို႔ကအစ အလုပ္သမားေတြအတြက္ အခက္အခဲျဖစ္လာတယ္။ အလုပ္သမားေတြအေနနဲ႔ မတရား အလုပ္ခံရမွန္းသိေပမယ့္ မတတ္သာလို႔ ၿငိမ္ခံေနရတဲ့ အျဖစ္ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိေနပါတယ္။ ဒီလိုကိစၥမ်ားကို လိုက္ပါေဆာင္ရြက္ေပးႏုိင္ဖို႔ အက်ဳိးအျမတ္ကို မဓါနမထားတဲ့ ဥပေဒအႀကံျပဳအဖြဲ႔ေတြ၊ ဥပေဒအေထာက္အကူျပဳအဖြဲ႔ေတြ အားေကာင္းေနဖုိ႔ လိုအပ္လာပါတယ္။ ၀ါဏိဇၨပဋိပကၡ ေျဖရွင္းေရးရံုးေတြ ရွိပါတယ္၊ ဒီရံုးေတြမွာ လိုက္ပါေဆာင္ရြက္ေပးမယ့္ ဥပေဒကၽြမ္းက်င္သူေတြကို ဘယ္သူက ငွားရမ္းေပးမလဲ၊ ယခင္ကလို အလုပ္သမား အစည္းအရံုးတို႔ကလည္း ယခုအခါမွာ မရွိေတာ့ဘူး၊ ေငြမရွိရင္ တရားမွ်တမႈကို မရႏိုင္ဘူးဆိုသလို ျဖစ္ေနတယ္။

ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ကေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဗုဒၶဘာသာကိုးကြယ္သူမ်ားအတြက္ ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒ၊ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္မ်ားအတြက္ အစၥလာမ္ ဓေလ့ထံုးတမ္းဥပေဒ၊ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္မ်ားအတြက္ ခရစ္ယာန္ လက္ထပ္ထိမ္းျမားေရး ဥပေဒ၊ ဟိႏၵဴလူမ်ဳိးမ်ားအတြက္ ဟိႏၵဴဥပေဒ စတာေတြနဲ႔ လက္ထပ္ထိမ္းျမားျခင္း၊ အေမြပံု စီမံခန္႔ခြဲျခင္း၊ အေမြဆက္ခံျခင္း စတဲ့ ကိစၥရပ္မ်ားမွာ သက္ဆိုင္ရာ ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒမ်ားနဲ႔အညီ ဆံုးျဖတ္ၾကပါတယ္။ သက္ဆိုင္ရာ ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ားနဲ႔ ဆံုးျဖတ္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ အျခားဘာသာမ်ားကိုေတာ့ မေျပာလိုပါဘူး။ ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္းဥပေဒမွာပါတဲ့ ဓမၼသတ္ေတြရဲ့ အဆံုးအျဖတ္နဲ႔ လိုက္နာက်င့္သံုးခဲ့တဲ့ ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ားအရ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ေယာက်္ား၊ မိန္းမခြဲျခားၿပီး မထားပါဘူး။ အားလံုး အညီအမွ်ျဖစ္ေအာင္ ဆံုးျဖတ္ထားတာေတြကို အမ်ားဆံုး ေတြ႔ရပါတယ္။ ၾသရႆ သားနဲ႔ သမီးကေတာ့ အထူးအခြင့္အေရးလို႔ ဆိုႏုိင္တာေပါ့။

ဥပမာ- ထက္ထပ္ထိမ္းျမားေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေျပာရရင္ ေရွးယခင္က က်င့္သံုးလာတဲ့ ဓေလ့ထံုးတမ္းအတိုင္း လုိက္နာက်င့္သံုးတာျဖစ္ေပမယ့္ တိုးတက္လာတဲ့ေခတ္နဲ႔အညီ ေျပာင္းလဲ ဆံုးျဖတ္လာတာကိုလည္း ေတြ႔ရမွာျဖစ္တယ္။ ယခင္က အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ့ လက္ထပ္ထိမ္းျမားေရးဆိုင္ရာ ကိစၥမွာ လူႀကီးမိဘမ်ားက စီမံတာကို သားသမီးမ်ားက ျငင္းပယ္ခြင့္မရွိဘဲ လက္ထပ္ထိမ္းျမားရတာ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ တိုးတက္ေျပာင္းလဲလာတာက မိဘက သေဘာတူညီတဲ့သူေတြကို သားသမီးေတြက ျငင္းပယ္ခြင့္ေတြ ရွိလာတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း ပိုၿပီးေျပာင္းလဲလာတာက သားသမီးမ်ားက မိမိတို႔ ႀကိဳက္ႏွစ္သက္သူကို ေရြးခ်ယ္ၿပီး မိဘမ်ားရဲ့ သေဘာတူညီမႈကို ရယူၿပီး လက္ထပ္ ထိမ္းျမားတာ ျဖစ္တယ္။ ၂၀ ရာစုမွာေတာ့ မိဘမ်ားက သေဘာမတူေပမယ့္လည္း သားသမီးမ်ားက ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ေနရင္ လက္ထပ္ ထိမ္းျမားၾကတဲ့ေခတ္ကို ေရာက္လာတာကို ေတြ႔ရတယ္။ ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ားဟာ ေရွးက်ေနၿပီျဖစ္တဲ့အတြက္ လိုက္နာစရာ မလိုေတာ့ဘူးလို႔ ေျပာရင္ မွားတယ္လို႔ ဆိုရမွာျဖစ္တယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒမ်ားကို ေခတ္နဲ႔အညီ လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္ေအာင္ ျပဳျပင္ဆံုးျဖတ္ခဲ့တာကို ေတြ႔ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ လက္ရွိ လုိက္နာက်င့္သံုးေနတဲ့ ဥပေဒေတြ၊ ဓေလ့ထံုးတမ္းေတြဟာ ျမန္မာအမ်ဳိးသမီးမ်ားရဲ့အခြင့္အေရးကို မထိခိုက္ေစတဲ့ ဥပေဒ၊ ေယာက္်ားေလးမ်ားနဲ႔ တန္းတူ အက်ဳိးခံစားခြင့္ရွိတဲ့ ဥပေဒေတြလို႔ ေျပာႏုိင္ပါတယ္။

မရမ္ႏိုးႏိုးထက္စံ- က်မေလ့လာမိသေလာက္ကေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ အကာအကြယ္ ေပးထားတယ္လို႔ ထင္ရတဲ့ ဥပေဒတခ်ဳိ႕ရွိပါတယ္။ ဥပမာ ျမန္မာျပည္ရဲ့ အျမင့္ဆံုး ဥပေဒျဖစ္တဲ့ (၁၉၄၈) ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒကို က်မတုိ႔ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ rights and equality ညီမွ်မႈ အခြင့္အေရးမ်ားဆိုတဲ့ အခန္း (၂) ကို ၾကည့္ရမွာဘဲ။ အႏွစ္သာရအရကေတာ့ ခြဲျခားျခင္း မျပဳရ၊ ညီမွ်ေသာ အခြင့္အလမ္းရွိရမည္။ တူညီတဲ့ လုပ္ခအတြက္ တူညီတဲ့ လခရ ရမယ္ေပါ့ (ဇာတိ၊ ေယာက္်ား၊ မိန္းမ၊ လူမ်ဳိး၊ ဘာသာ မေရြးေပါ့ေလ)။ ေနာက္ ၁၉၇၄ ျပည္ေထာင္စု ဆိုရွယ္လစ္ သမၼတ ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ရဲ့ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံ ဥပေဒမွာပါတဲ့ အခန္း (၁၁)၊ ပုဒ္မ (၁၄၇) ခြဲျခားမႈ မရွိဘဲ တန္းတူညီမွ်မႈ ရွိရမည္။ ပုဒ္မ (၁၅၄-က) မွာဆုိရင္လည္း အမ်ဳိးသမီးေတြဟာ အမ်ဳိးသားေတြနည္းတူ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးေတြမွာ တန္းတူ ရည္တူ အခြင့္အေရးရွိတယ္လို႔ ေရးထားသလို၊ ပုဒ္မ (၁၅၄- ဃ) မွာလည္း အမ်ဳိးသမီးေတြဟာ လက္ထပ္ထိမ္းျမားေရး၊ လင္မယား ကြာရွင္းေရး၊ ပစၥည္းခြဲေ၀ေရး၊ အေမြဆက္ခံေရးႏွင့္ သားသမီး ေစာင့္ေရွာက္ ထိမ္းသိမ္းေရးတုိ႔နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဥပေဒအရ လြတ္လပ္ပိုင္ခြင့္ႏွင့္ ရပိုင္ခြင့္ေတြ ခံစားေစရမည္လို႔ ဆိုထားပါတယ္။

အဲဒီပုဒ္မ (၁၅၄-ဃ)က သိပ္အေရးႀကီးပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုရင္ ျမန္မာျပည္က အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ က်ေရာက္ခဲ့တုန္းက အမ်ဳိးသမီးေတြက အဲဒါေတြနဲ႔ အေတာ္ေလး ေ၀းခဲ့ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ လက္ထက္မွာပဲ (၁၉၃၄-၁၉၃၈) ဗုဒၶဘာသာ မိန္းမမ်ား အထူးလက္ထပ္ထိမ္းျမားမႈ ဥပေဒဆိုၿပီး ထုတ္ျပန္လိုက္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီဥပေဒက ကမၻာစစ္ျဖစ္တဲ့ ကာလဆိုေတာ့ သိပ္ၿပီး အေကာင္အထည္ေဖာ္ မသံုးလိုက္ရဘူးတဲ့။ ဒါေၾကာင့္ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးတဲ့ ေနာက္ပိုင္း (၁၉၅၄)ခုႏွစ္မွာ အဲဒီ ဥပေဒကို ျပန္မြမ္းမံၿပီး (၁၉၅၄) ဗုဒၶဘာသာ မိန္းမမ်ား အထူလက္ထပ္ ထိမ္းျမားမႈ၊ အေမြဆက္ခံမႈ ဥပေဒဆိုၿပီး ျပဌာန္းထားျပန္တယ္။ ေနာက္ပိုင္း အဲဒီဥပေဒကို ဘာသာေရးနဲ႔ လူမႈေရး ေရာယွက္ေနတယ္ဆိုၿပီး ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒလို႔ ဥပေဒပညာရွင္ေတြက ျပန္ၿပီးေျပာင္းထားတယ္။ အဲဒီဥပေဒကို ေခတ္နဲ႔အညီ မြမ္းမံေနတာကိုလည္း ေတြ႔ရပါတယ္။ ေနာက္ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ ဥပေဒမွာလည္း အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ ျပဌာန္းထားတဲ့ ဥပေဒတခ်ဳိ႕ကေတာ့ မုဒိန္းမႈလိုမ်ဳိး၊ ကာအိေျႏၵပ်က္ျပားေစမႈလိုမ်ဳိး စတာမ်ဳိးေတြေပါ့။ ဘယ္လို အကာအကြယ္ ေပးထားသလဲဆိုေတာ့ က်မနားလည္သေလာက္ကေတာ့ အဲလိုစာရြက္ေပၚမွာ ေရးသားထားတာပါပဲ။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုရင္ စစ္အာဏာရွင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ က်မတို႔ႏိုင္ငံမွာ ဒီဥပေဒေတြကို ဥပေဒအတုိင္း က်င့္သံုးေနတာမဟုတ္ဘဲနဲ႔ ဥပေဒဆိုတာ စစ္အာဏာရွင္ေတြရဲ့ ပါးစပ္ထဲက လာတာေတြဘဲျဖစ္ေနလို႔ပါဘဲ။

ျမန္မာ့ ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒသည္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအတြက္ ဘယ္လို အက်ဳိးျပဳတယ္လို႔ ယူဆပါသလဲ။ တကယ္လို႔ အက်ဳိးမျပဳတာေတြ မ်ားေနရင္ ဘယ္လိုျပဳျပင္သြားလို႔ရႏုိင္မယ္လို႔ ထင္ပါသလဲ။

ေဒၚမိုးမိုး- ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒဟာ အမ်ဳိသမီးမ်ားအတြက္ အက်ဳိးျပဳတာ မ်ားတယ္လို႔ က်မအေနနဲ႔ ယူဆလုိ႔ရပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုရင္ ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒဟာ (၁) မွန္ကန္ျခင္း (၂) တရားမွ်တျခင္း (၃) အမ်ားအက်ဳိးျပဳျခင္းတုိ႔ အေပၚမွာ အေျခခံျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ကာလၾကာရွည္စြာ တည္တံ့ေနတာျဖစ္ပါတယ္။ ဓေလ့ထံုးတမ္းဥပေဒတခုကို လက္ခံဖုိ႔ဆိုရင္ အက်ဳိးအေၾကာင္း ဆီေလ်ာ္မႈရွိရမယ္ တရားမွ်တျခင္း၊ မွန္ကန္ျခင္း၊ အမ်ားအက်ဳိးျပဳျခင္းစတဲ့ အရည္အေသြးမ်ား ရွိပါက က်ဳိးေၾကာင္းဆီေလ်ာ္ရမယ္။ ဥပေဒနဲ႔ သေဘာသြားညီရမယ္။ ဥပေဒနဲ႔ ဆန္႔က်င္ေနရင္ ဓေလ့ထံုးတမ္းမွာ ပ်က္ျပယ္တယ္။ အခြင့္အေရးအေနနဲ႔ ေတာင္းဆိုပိုင္ခြင့္ရွိရမယ္။ အမႈအခင္း တစံတရာရွိရင္ ဓေလ့ထံုးတမ္းအရ ရပိုင္ခြင့္ ေတာင္းဆိုပိုင္ခြင့္ရွိရမယ္။ ကာလရွည္လ်ားျခင္း၊ အဓြန္႔ရွည္ျခင္း ျဖစ္ရမယ္။ အဲဒီလို အရည္အေသြးနဲ႔ ကိုက္ညီတဲ့ ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ားကို ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ အစဥ္အဆက္ က်င့္သံုးေနခဲ့သည္မွာ ယေန႔တုိင္ေအာင္ ျဖစ္ပါတယ္။

တကယ္လို႔ ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒဟာ ျပဌာန္းဥပေဒနဲ႔ မကိုက္ညီပဲ ဆန္႔က်င္ေနမယ္ဆိုရင္ ျပဌာန္းဥပေဒကိုပဲ အတည္ယူရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဓေလ့ထံုးတမ္းဥပေဒကို ျပဌာန္းဥပေဒက လႊမ္းမိုးႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုလို႔ရပါတယ္။ ၁၈၉၈ ခုႏွစ္ မတိုင္ခင္က ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္းဥပေဒဟာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ပဲ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ ရွိပါတယ္ အျခား ဘာသာေတြအတြက္ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ မရွိပါဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔ ျမန္မာဗုဒၶဘာသာေတြအတြက္ျဖစ္ရသလဲ ဆိုရင္ ျမန္မာ့ ဓါေလ့ထံုးတမ္းအရ လက္ထပ္ထိမ္းျမားျခင္းသည္ ဘာသာေရးႏွင့္ မဆိုင္၊ ေလာကီေရးရာသာျဖစ္တယ္။ လူမႈေရး ကိစၥျဖစ္တယ္။

တျခား ဘာသာမ်ားဟာ လက္ထပ္ထိမ္းျမားျခင္းကို ဘာသာေရး အခမ္းအနားအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ဘယ္လိုမွ မသက္ဆုိင္ဘူးဆိုဆို ခရစ္ယာန္ ဘာသာ၀င္မ်ား အေနနဲ႔ ထိမ္းျမားလက္ထပ္ေရးမွာ ဘာသာေရး အခမ္းအနားတရပ္ ျဖစ္ေပမယ့္ ထိမ္းျမားလက္ထပ္စဥ္ ဘာသာေရးအရ လိုက္နာရမယ့္ က်င့္စဥ္မ်ားနဲ႔ မညီ၊ နည္းလမ္းမက် ျဖစ္ခဲ့ရတာကို အခြင့္ေကာင္းယူၿပီး တရား၀င္ လင္မယားအျဖစ္ မေရာက္ခဲ့ေၾကာင္း ျငင္းဆိုခြင့္မရွိဆိုၿပီး ကိုသန္းေငြႏွင့္ မခင္ရီ အမႈစီရင္ထံုး (၁၉၆၆ ခု၊ ျမန္မာႏုိင္ငံ စီရင္ထံုး ၆၀၇) မွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။ အမႈျဖစ္ၾကသူ လင္မယားမွာ တိုင္းရင္းသား ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္မ်ား ျဖစ္ၾကပါတယ္။ အခ်င္းခ်င္း မသင့္မတင့္ျဖစ္ၾကၿပီး ခြဲခြာေနၾကေသာ အခါမွာ မိန္းမက ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထံုး ဥပေဒအရ မယားစရိတ္ ေလွ်ာက္ထား ေတာင္းခံပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ေယာက္်ားက သူတို႔ မူလလက္ထပ္စဥ္ ဘာသာေရးအရ လိုက္နာရမည့္ က်င့္စဥ္နဲ႔ မညီ ခၽြတ္ယြင္းခဲ့သျဖင့္ တရား၀င္ လင္မယားအျဖစ္သို႔ မေရာက္ခဲ့ေၾကာင္း ေလွ်ာက္လွဲသည္။ ရံုးေတာ္က စီရင္ဆံုးျဖတ္တဲ့ အခါမွာ အမ်ဳိးသမီးမ်ားဘ၀ လံုၿခံဳမႈ ကာကြယ္ေပးဖုိ႔ အစုိးရမွာ တာ၀န္ရွိတယ္။ သူတို႔ ဘယ္ဘာသာ ကိုးကြယ္တယ္ဆိုတာက ပဓါနမဟုတ္ပါ။ လက္ထပ္ထိမ္းျမား အိမ္ေထာင္ျပဳေရးသည္ ဘာသာေရးကိစၥမဟုတ္၊ လူမႈေရးကိစၥသာ ျဖစ္သည္ဆိုၿပီး တရားရံုးမွ ေျဖရွင္းေပးခဲ့ေသာ စီရင္ထံုးမ်ားလည္း ရွိပါတယ္။

အဲဒီမွာ ဘာျပႆနာျဖစ္လဲဆိုေတာ့ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ဳိးသမီးတေယာက္နဲ႔ လူမ်ဳိးျခား ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ေယာက္်ားတေယာက္ လက္ထပ္ခဲ့ရင္ ဘယ္ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒနဲ႔ ေျဖရွင္းမလဲဆိုတဲ့ ျပႆနာ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၊ အမ်ဳိးသားမ်ားဟာ ဘယ္ဘာသာနဲ႔မွ ယူခြင့္ ရွိပါတယ္ဆိုတဲ့ ကန္႔သတ္မႈ မရွိပါဘူး။ မိမိတို႔ ဘာသာထဲကို မျဖစ္မေန ၀င္ရမယ္လို႔ သတ္မွတ္ထားတာမ်ဳိးလည္း မရွိပါဘူး။ လူမႈေရးကိစၥျဖစ္တဲ့အတြက္ ဘယ္ဘာသာ၀င္မဆို ယူခြင့္ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ိဳးသမီးေတြက လူမ်ိဳးျခားနဲ႔ ယူတဲ့အခါမွာ နစ္နာဆံုးရွံဳးမႈေတြ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။

ဥပမာေျပာရမယ္ဆိုရင္ တီ၀ီရွိန္ႏွင့္ မႏွင္းလွိဳင္ (၄၊ ဘား မားေလာ တိုင္း၊ ၁၂၄) အမႈစီရင္ထံုးမွာ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အျမဲေနထုိင္သည့္ တရုတ္လူမ်ိဳး ဗုဒၶဘာသာ၀င္တဦးနဲ႔ ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ၀င္ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးတဦးတို႔ ႏွစ္ဦးဆႏၵအရ ျမန္မာဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒနဲ႔အညီ ထိမ္းျမားလက္ထပ္ခဲ့ၾကတယ္။ တရား၀င္ လင္မယားအျဖစ္ အထင္အရွား ေပါင္းဖက္ေနထုိင္ခဲ့တယ္။ သားသမီးမ်ား ထြန္းကားလာၿပီးမွ တရုတ္အမ်ိဳးသား ကြယ္လြန္ခဲ့တယ္။ ေသဆံုးသြားေသာ တရုတ္အမ်ိဳးသား ေဆြမ်ိဳးမ်ားက က်န္ရစ္သည့္အေမြကို ဆက္ခံလိုသျဖင့္ အေမြမႈစြဲဆိုရာ ရံုးေတာ္က ေသဆံုးသြားၿပီးျဖစ္သည့္ ထိုတရုတ္ အမ်ိဳးသားႏွင့္ ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ိဳးသမီးတုိ႔၏ ထိမ္းျမားမႈမွာ ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒအရ တရား၀င္ လက္ထပ္ထိမ္းျမားခဲ့ျခင္း ျဖစ္ေသာ္လည္း တ႐ုတ္ဓေလ့ထံုးတမ္းအရ တရား၀င္ အတည္ျဖစ္သည့္ ထိမ္းျမားမႈမျပဳခဲ့သျဖင့္ ၄င္းတို႔ႏွစ္ဦးသည္ တရား၀င္ လင္မယားအရာ မေရာက္ခဲ့ေၾကာင္း လူမ်ိဳးျခား ဓေလ့ထံုးတမ္းနဲ႔ စီရင္ခဲ့တယ္။

အဲဒီလို စီရင္ထံုး အမ်ားအျပား ရွိခဲ့လို႔ ဘယ္တိုင္းရင္းသား ဗုဒၶဘာသာ၀င္မဆို ျမန္မာဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒႏွင့္ ဆန္႔က်င္ေၾကာင္း မျပႏိုင္ရင္ ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒနဲ႔ သက္ဆိုင္တယ္။ အလားတူပဲ ျမန္မာႏိုင္ငံထဲမွာ ေနထိုင္တဲ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားဟာ ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒနဲ႔ သက္ဆုိင္တယ္။ ကုိးကြယ္မႈ ျပႆနာကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒအရ ထိမ္းျမားလက္ထပ္ၿပီးေနာက္ လင္ျဖစ္ေစ၊ မယားျဖစ္ေစ အျခားဘာသာကို ကူးေျပာင္း ကိုးကြယ္ေစကာမူ ထိမ္းျမားမႈဟာ ပ်က္ျပယ္ျခင္း မရွိပါဘူး။ ဆက္လက္ တည္ျမဲေနပါတယ္။

ဦးမင္းလြင္- ဓေလ့ထံုးတမ္းတခုကို လိုက္နာက်င့္သံုးဖို႔ လိုအပ္တဲ့ သတ္မွတ္ ျပဌာန္းခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္။ အလြယ္တကူနဲ႔ ဓေလ့ထံုးတမ္းအျဖစ္ သတ္မွတ္က်င့္သံုးလို႔ မရပါဘူး။ ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒအျဖစ္ လက္ခံက်င့္သံုးမယ္ဆိုရင္ အဆိုပါ ဓေလ့ထံုးတမ္းဟာ...

၁။ ကာလၾကာရွည္စြာ အခိုင္အမာနဲ႔ တည္ရွိလာတဲ့ ဓေလ့ထံုးတမ္း ျဖစ္ရမယ္။

၂။ တရားမွ်တမႈ ရွိရမယ္။

၃။ လူအမ်ား လက္ခံက်င့္သံုးမႈ ရွိရမယ္။

၄။ နစ္နာခ်က္မ်ားကို ေတာင္းဆိုႏိုင္ခြင့္၊ သက္သာခြင့္၊ ခံစားခြင့္ စတာေတြပါ ရွိရမယ္။ အဲဒီလို သတ္မွတ္ခ်က္ေတြနဲ႔ ျပည့္စံုပါမွလည္း ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒတခုဟာ တရားမွ်တမႈကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးႏိုင္မွာ ျဖစ္တယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လက္ရွိက်င့္သံုးေနတဲ့ ဓေလ့ထံုးတမ္းဥပေဒဟာ အထက္က ေျပာခဲ့သလို လက္ထပ္ထိမ္းျမားေရး၊ လင္မယား ကြာရွင္းေရး၊ အေမြခြဲေ၀ေရး၊ အေမြပံု စီမံခန္႔ခြဲေရးကိစၥရပ္ေတြနဲ႔ ပက္သက္တဲ့ ကိစၥေတြကိုဘဲ တရားရံုးက ဆံုးျဖတ္ေပးတာ ျဖစ္တယ္။ ျမန္မာလူမ်ိဳး ဗုဒၶဘာသာ ကိုးကြယ္သူေတြဘဲ ျဖစ္မယ္ဆိုရင္ ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒကိုဘဲ ကိုးကားၿပီး ဆံုးျဖတ္မွာ ျဖစ္တယ္။ ဗုဒၶဘာသာ ကိုးကြယ္သူနဲ႔ ဘာသာျခား ထိမ္းျမားလက္ထပ္တဲ့ ကိစၥေတြမွာေတာ့ အခက္အခဲ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခားသားမ်ားနဲ႔ လက္ထပ္ထိမ္းျမားတဲ့ ကိစၥမွာ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ အခြင့္အေရးကို အကာအကြယ္ ေပးႏုိင္ဖို႔ ၁၉၅၄ ခုႏွစ္ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးမ်ား အထူး လက္ထပ္ထိမ္းျမားေရး အက္ဥပေဒကို ျပဌာန္းထားပါတယ္။

အဲဒီဥပေဒရဲ႕ အကာအကြယ္ရႏိုင္ဖို႔အတြက္ ျပဌာန္းထားတဲ့ဥပေဒ ျပဌာန္းခ်က္မ်ားအတုိင္း လုိက္နာေဆာင္ရြက္ဖို႔ေတာ့ လိုပါတယ္။ ေနာက္တခုအေနနဲ႔ ယခင္က ကိတၱိမသားအျဖစ္ ေမြးစားရင္ စာခ်ဳပ္စာတမ္းေတြ မလိုအပ္ခဲ့ဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္း အေမြပံု စီမံခန္႔ခြဲတဲ့အခါ အေမြရလိုမႈေတြ တရားစြဲဆိုတဲ့အခါမွာ အျငင္းပြားမႈေတြ ျဖစ္လာတဲ့အတြက္ ၁၉၃၉ ခုႏွစ္ ကိတၱိမသားသမီး ေမြးစားျခင္း မွတ္ပံုတင္ အက္ဥပေဒကို ျပဌာန္းခဲ့တယ္။ ၁၉၄၁ ခုႏွစ္၊ ဧၿပီလ (၁) ရက္ေန႔မွာ စတင္ အတည္ျဖစ္လာတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၁၉၄၁ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းမွာ ကိတၱိမသားသမီး ေမြးစားမယ္ဆိုရင္ မွတ္ပံုတင္ စာခ်ဳပ္စာတမ္းနဲ႔ ေမြးစားမွသာ တရား၀င္ေမြးစားတဲ့ အဆင့္အတန္းကို ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကိတၱိမသားသမီးအျဖစ္ တရား၀င္ခဲ့ၿပီဆိုရင္ သားသမီးအရင္းမ်ားနဲ႔အတူ အေမြပံုကုိ အညီအမွ် ခံစားရမွာ ျဖစ္တယ္။

ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ ျမန္မာဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒပါ ျပဌာန္းခ်က္မ်ားအရ လက္ထပ္ထိမ္းျမားေရးကိစၥမွာ အခမ္းအနား မလုိဘူး။ စာခ်ဳပ္စာတမ္း မလိုဘူး။ အသက္အရြယ္ ကန္႔သတ္ခ်က္ အေနနဲ႔  မိန္းခေလးဆိုရင္ အသက္ (၂၀) ျပည့္ၿပီးမွသာ မိဘသေဘာတူညီခ်က္ မလိုဘဲ လက္ထပ္ႏိုင္တယ္လို႔ သတ္မွတ္ထားတာ ရွိတယ္။ အခုအခါမွာ မိဘစသေဘာမတူတဲ့သူနဲ႔ ခိုးရာလိုက္ေျပာၿပီး တရား႐ံုးမွာ ႏွစ္ဦးသေဘာတူ လက္မွတ္ေရးထိုး စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုၿပီး လက္ထပ္တဲ့ ကိစၥရပ္မ်ားကို အမ်ားဆံုး ေတြ႕လာရတယ္။ အ႐ြယ္ေရာက္သူမ်ား အက္ဥပေဒအရ အသက္ (၁၈) ႏွစ္ ျပည့္ရင္ ပဋိညာဥ္စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္တယ္။ ေယာက္်ားေလးက အလိုမတူဘဲ အဓမၼေခၚယူတာ မဟုတ္ဘဲ ႏွစ္ဦးသေဘာတူ ေဆာင္ရြက္တဲ့ ကိစၥျဖစ္ေၾကာင္း၊ ႏွစ္ဦးသေဘာတူ လက္ထပ္ထိမ္းျမားျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း အသိေပး ၀န္ခံစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုတဲ့ သေဘာပါပဲ။ မိဘက သေဘာမတူရင္ အမ်ိဳးသမီးကို မိဘႏွစ္ပါးက ျပန္လည္ေခၚယူၿပီး ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္ပါတယ္။ ေယာက္်ားေလး ျဖစ္သူကိုေတာ့ ေသြးေဆာင္ျဖားေယာင္းတယ္၊ အဓမၼ ခိုးယူေပါင္းသင္းတယ္၊ လိမ္လည္လွည့္ျဖားၿပီး ေခၚယူေစတယ္ စတဲ့ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ ဥပေဒေတြနဲ႔ အေရးယူလို႔ မရႏိုင္ဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ႏွစ္ဦးသေဘာတူ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုထားတဲ့အတြက္ပဲ ျဖစ္တယ္။

အခုအခါ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျမန္မာ့ ဓေလ့ထံုးတမ္းအရ လက္ထပ္ၿပီး တရား႐ံုးေတြမွာ ႏွစ္ဦးသေဘာတူ လက္ထပ္ထိမ္းျမားျခင္း စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုလာၾကတာကို ေတြ႕ရတယ္။ တရား႐ံုးခ်ဳပ္ တရားသူႀကီးမ်ား၏ ေ႐ွ႕ေမွာက္မွာ လက္ထပ္ထိမ္းျမားစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုေၾကာင္း သတင္းစာေတြမွာ ဂုဏ္တခုအေနနဲ႔ ထည့္သြင္းေဖာ္ျပရာ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ လူအမ်ား လိုက္နာ က်င့္သံုးလာခဲ့တာ ျဖစ္တယ္။ ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒအရ လက္ထပ္ထိမ္းျမားရာမွာ စာခ်ဳပ္စာတမ္းနဲ႔မွ ျဖစ္ရမယ္ဆိုတာ မရွိခဲ့ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ စာခ်ဳပ္စာတမ္းခ်ဳပ္ဆုိတာကို လူတိုင္း လူတိုင္းက လိုက္နာ လုပ္ေဆာင္သြားၾကမယ္ဆိုရင္ ေနာင္တခ်ိန္မွာ ဓေလ့ထံုးတမ္း ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။

လင္မယား ကြာရွင္းတဲ့ ကိစၥေတြမွာလည္း ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒအရ ေယာက္်ား၊ မိန္းမ အခြင့္အေရးေတြ ရွိပါတယ္။ ဘယ္လို အေျခအေနေတြမွာ လင္မယား ကြာရွင္းႏိုင္တယ္ ဆုိတာေတြကို ျပဌာန္းထားပါတယ္။ တဆက္တည္းမွာဘဲ လင္မယား ကြာရွင္း ျပတ္စဲၿပီးရင္ ပစၥည္းခန္းနဲ႔ ပက္သက္လို႔လည္း ဘယ္လိုခြဲေ၀ရမယ္ ဆိုတာကို အတိအက် သတ္မွတ္ထားတာ ရွိပါတယ္။ သားသမီးေတြကို ဘယ္သူက အုပ္ထိန္းသင့္သလဲ၊ သားသမီးေတြအတြက္ ပညာသင္စရိတ္ကို ဘယ္လို စီမံခန္႔ခြဲမလဲ ဆိုတာေတြကို ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒမွာ ျပဌာန္းထားပါတယ္။ တခါတေလမွာ ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒ ျပဌာန္းခ်က္နဲ႔ ျပဌာန္းဥပေဒရဲ႕ ျပဌာန္းခ်က္ေတြ ပဋိပကၡျဖစ္ေနတာကိုလည္း ေတြ႔ရတယ္။ ျမန္မာ့ ဓေလ့ထံုးတမ္းဥပေဒအရ လင္ေသရင္ က်န္ရွိတဲ့ ပစၥည္းဥစၥာကို မယားျဖစ္သူက ခံစားရမွာ ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ေယာက္်ားျဖစ္သူက မေသခင္မွာ စာခ်ဳပ္စာတမ္းနဲ႔  လႊဲအပ္သြားတဲ့ ကိစၥမ်ိဳးေတြလည္း ရွိပါတယ္။

ဥပမာ အသက္ အာမခံထားတဲ့ ကိစၥမ်ိဳးေပါ့။ ေယာက္်ားျဖစ္သူက အသက္အာမခံ ထားရာမွာ ၄င္း ေသဆံုးတ့အခါ မိဘႏွစ္ပါး၊ ဒါမွမဟုတ္ ညီအစ္ကို ေမာင္ႏွမထဲက တဦးဦးကို တရား၀င္ လႊဲေျပာင္းေပးထားခဲ့တယ္ဆိုရင္ အသက္အာမခံမွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့သူသာ ပဋိညာဥ္ အက္ဥပေဒအရ အက်ိဳးခံစားရမွာ ျဖစ္တယ္။ ျပဌာန္းဥပေဒနဲ႔ ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒတို႔ ပဋိပကၡျဖစ္ခဲ့ရင္ ျပဌာန္းဥပေဒပါ ျပဌာန္းခ်က္မ်ားအတုိင္း လိုက္နာဆံုးျဖတ္ ေပးရတဲ့ ကိစၥမ်ားလည္း ရွိပါတယ္။

မရမ္ႏိုးႏိုးထက္စံ- ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒအေၾကာင္းကိုသာ ဦးတည္ၿပီး ေျပာရမယ္ဆိုရင္ အက်ိဳးမျပဳႏိုင္တာေတြကိုဘဲ ပိုၿပီး ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ ဒါမွလည္း ျပဳျပင္ရမယ္ဆိုရင္ အျမင္တခါတည္း ေပးၿပီးသား ျဖစ္သြားတာေပါ့။ တစ္ အခ်က္ကေတာ့ ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရွိတဲ့ ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာ အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္သာ ဦးတည္ေရးသားထားတယ္ ဆိုတာ ေခါင္းစဥ္ေျပာင္းသြားေပမယ့္ အႏွစ္သာရ မေျပာင္းလဲပါဘူး။ ေနာက္ ျမန္မာ့ဓေလ့ ထံုးတမ္း ဥပေဒဟာ တျခားလူမ်ိဳးေတြရဲ႕ ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒေတြကို လႊမ္းမိုးထားခ်င္သလို ျဖစ္ေနတယ္။ လူမ်ိဳးေရး လကၡဏာေတြက ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒေတြပါဘဲ။ ဆိုေတာ့ လႊမ္းမိုးထားသလို ျဖစ္တာမ်ိဳးေတြ မျဖစ္သင့္ဘူး။ အခုခ်ိန္ထိေတာ့ အဲဒီေလာက္ ျပႆနာအႀကီးႀကီး မတက္ေသးဘူး။ ဥပေဒပညာရပ္အရ ေလ့လာမႈ အားနည္းေနေသးလို႔ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။

ႏွစ္ အခ်က္ကေတာ့ မယားျပိဳင္စနစ္ကို ျပဌာန္းထားတာပါဘဲ။ အဲဒီလို မယားျပိဳင္စနစ္ကို ျပဌာန္းထားတာဟာ မိန္းမေတြရဲ႕ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာကို အလြန္ ထိခိုက္ေစပါတယ္။ ေခတ္နဲ႔အညီ ေျပာင္းလဲတယ္ ဆိုေပမယ့္ ငါတို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ တလင္ တမယားစနစ္ဘဲ ရွိတာပါတုိ႔ (ဥပေဒကို မသိသူ တခ်ိဳ႕ ဆိုပါသည္) HIV/AIDS က်န္းမာေရး ပညာေပးေတြမွာ တလင္တမယား စနစ္ကိုသာ တည္ေဆာက္ၾကပါ ဆိုတဲ့ ေဆာင္ပုဒ္ႀကီးေတြ တပ္ၿပီး ၾကားေကာင္းေအာင္ ေအာ္ေနၾကမယ့္အစား ဥပေဒမွာ ျပဌာန္းၿပီး တင္းတင္းၾကပ္ၾကပ္ အေရးယူသင့္တယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ ဥပေဒစာအုပ္ ရွင္းလင္းခ်က္မွာေတာင္မွ (၄င္းသည္ မင္းတုန္းမင္းဘုရား လက္ထက္ကပင္ စတင္၍ ျဖစ္ေပၚလာျခင္း ျဖစ္သည္။ လင္ျပိဳင္စနစ္ေတာ့ တခါမွ မရွိသည္ကို ေတြ႕ရသည္ဟု ဆိုပါသည္။) တျခားလူမ်ိဳးေတြရဲ႕ ဓေလ့ထံုးတမ္း ဥပေဒ တခ်ိဳ႕မွာေတာ့ တလင္ တမယား စနစ္ကို သြားတာမ်ိဳး ေတြ႕ရတယ္။

သံုး အခ်က္ကေတာ့ အိမ္ေထာင္ျပဳတဲ့အခ်ိန္မွာ ေယာက္်ားနဲ႔ မိန္းမ အသက္မတူတာေပါ့။ ေယာက္်ားေလးက ၁၆ ႏွစ္မွာ အိမ္ေထာင္ျပဳလို႔ ရတယ္။ ၁၈ ႏွစ္မွာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ မခ်ႏိုင္ရင္ မိဘသေဘာတူမႈ ယူရတယ္။ ေနာက္တခ်က္က ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ ေယာက္်ားေလးသည္ က်န္းမာေရးႏွင့္ ျပည့္စံုလွ်င္ မည္သည့္ အရြယ္တြင္မဆို ထိမ္းျမားလက္ထပ္ႏိုင္တယ္။ အုပ္ထိန္းသူ၏ သေဘာတူညီခ်က္ ရယူရန္မလိဆိုၿပီး ဆိုထားျပန္တယ္။ ဆိုေတာ့ ေယာက္်ားေလးအသက္ကို အတိအက် သတ္မွတ္ထားတာ မရွိဘူး။ ဥပေဒဆိုတာ တိက်ဖို႔ လိုလိမ့္မယ္လို႔ က်မ ထင္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြကိုေတာ့ ၂၀ ေက်ာ္ရင္ မိဘအုပ္ထိန္းသူ မပါဘဲ လက္ထပ္ႏိုင္တယ္။ ၂၀ ေအာက္ ဆိုရင္ေတာ့ တလင္ကြာ ဒါမွမဟုတ္ ၂၀ မျပည့္ေသးတဲ့ အမ်ိဳးသမီး မဟုတ္ရင္ လက္ထပ္လို႔ မရဘူးလို႔ ဆိုထားတယ္။ ေနာက္ၿပီး မိန္းကေလးက အသက္ ၁၄ ႏွစ္ထက္ မငယ္ရဆိုၿပီး ျပဌာန္းထားတာ ရွိေနျပန္ေသးတယ္။ အဲဒီလိုမ်ိဳး မညီမွ်မႈေတြ ရွိေနတယ္။ ေနာက္ပိုင္း ေယာက္်ားေလးအသက္ ၁၆ ႏွစ္ျပည့္ရမယ္ဆိုၿပီး ျပဌာန္းထားတာ ပါတယ္။ အဲဒီ ေနာက္ပိုင္းမွာဘဲ ေယာက္်ားေလးဆုိရင္ လူပ်ိဳေဖာ္ ၀င္ဖို႔သာ လုိတယ္ ဆိုတဲ့ စီရင္ထံုးကို ေတြ႕ရၿပီး၊ အခုထိ အတည္ျဖစ္ေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။

ေနာက္တခုက တရား၀င္လင္မယားျဖစ္ရန္ လိုအပ္ခ်က္ ဆိုတဲ့ ေနရာမွာလည္း မိန္းမမွာ မျပတ္စဲေသာ တရား၀င္ လင္ေယာက္်ား မရွိေစရဆိုၿပီး ေျပာထားေပမယ့္ ေယာက္်ားတြင္ တရား၀င္ မိန္းမ မရွိေစရ ဆိုတာကိုေတာ့ မေတြ႕ရဘူး။ ေယာက္်ားကိုလည္း မယားျပိဳင္စနစ္ သတ္မွတ္ထားတယ္ ဆိုေပမယ့္ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္ဆိုတာ မသတ္မွတ္ထားတာဟာ ျမန္မာ့ဓေလ့ထံုးတမ္းရဲ႕ အထူးျခားဆံုး တခုပါပဲ။ အဲဒီဟာက ႏိုင္ငံတကာ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြကို ေက်ာ္သြားၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ တျခားတဖက္မွာေတာ့လည္း ကိုယ့္မွာ အိမ္ေထာင္ရွိေၾကာင္း ေျပာရမယ္ဆိုတာ ျပထားျပန္ေရာ ဆိုေတာ့ အေတာ္ ရွဳပ္ေထြးသလိုေတာ့ ျဖစ္ေနတယ္။ အမ်ိဳးသမီး ရွဳေထာင့္ကေရာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း စံေတြအရပါ စဥ္းစားစရာ ျဖစ္ေနတာေပါ့။ အုပ္ထိန္းသူ ဆိုတဲ့ေနရာမွာလည္း ကြဲျပားတာေတြ ေတြ႕ရတယ္။ အေဖရဲ႕ အခန္းက႑နဲ႔ အေနရဲ႕ အခန္းက႑ေတြကလည္း မတူျပန္ဘူး။ အေမကေတာ့ အုပ္ထိန္းသူအဆင့္ရဲ႕ေအာက္မွာ ျဖစ္ေနတယ္။ အုပ္ထိန္းသူဆိုတဲ့ ဖြင့္ဆိုမႈေတြမွာ လြဲေနတာေတြေပါ့။ စသည္ျဖင့္ အေသးစိတ္ ေျပာရရင္ေတာ့ အမ်ားႀကီးေပ့ါေလ။ ဒါေတာင္ လက္ထပ္ထိမ္းျမားျခင္း အခန္း တခုေတာင္ ၿပီးေသးတာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါက ဥပမာေလးကို က်မ ေျပာခ်င္တဲ့ အခ်က္ေလးေတြအေပၚမွန္ကန္မႈကို ေဖာ္ျပခ်င္တာပါ။ အဲဒီလို မညီမွ်မႈေတြကေတာ့ အက်ိဳးမျပဳတာေတြကိုဘဲ ေျပာခ်င္ပါတယ္။

ျပဳျပင္သြားႏိုင္တာကေတာ့ ဥပေဒဆိုတာကို အမ်ိဳးသမီး ရွဳေထာင့္ကေန ၾကည့္တတ္ေအာင္ အမ်ိဳးသမီးေရးဆိုတာ ဘာလဲဆိုတာကို ပညာေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ အဲဒီထဲမွာ ဥပေဒနဲ႔ အမ်ိဳးသမီးေတြ ဆက္စပ္မႈအပိုင္းေတြကို ေထာက္ျပႏိုင္ရပါမယ္။ ဘယ္သူကမွ ဥပေဒကို ေက်ာ္လႊားလို႔ ရမွာ မဟုတ္သလို ဥပေဒဆိုတာကလည္း ဘယ္သူကမွ ဘက္လိုက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္လို႔ မရဘူး ဆိုတာကိုလည္း တဆက္တည္း ပါသြားမွာပါဘဲ။ အဲဒီထဲမွာ ေျပာခ်င္တာကေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေရးလို႔ ေျပာရင္ က်ယ္ျပန္႔လြန္းတာေၾကာင့္ ရုတ္တရက္ဆိုရင္ တမ်ိဳးႀကီးလို႔ ထင္ေနႏိုင္ပါတယ္။ စကားတလံုးစီကို ရွင္းျပခ်င္ေပမယ့္ ဥပေဒပိုင္းကို ပိုၿပီး ဦးတည္ေနတာေၾကာင့္ မရွင္းျပလိုေတာ့ပါဘူး။ ေနာက္ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ဥပေဒနဲ႔ ပက္သက္ၿပီး သိနားလည္လာေအာင္ သီးသန္႔ သင္တန္းေတြေပးဖို႔  လိုအပ္တယ္။ တခုေတာ့ ရွိတာေပါ့၊ သင္တန္းေတာ့ ေပးပါရဲ႕၊ ျပန္အသံုးခ်ဖို႔ အခြင့္အလမ္း မရွိဘူး ဆိုရင္လည္း မျဖစ္ဘူး။ တကယ္ ဥပေဒကို ေလ့လာၿပီးတာနဲ႔ လက္ေတြ႕ ျပန္၀င္ႏိုင္ဖို႔ တက္ေရာက္တဲ့သူမွာလည္း တာ၀န္ရွိသလို တက္ေရာက္ခိုင္းတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းကလည္း တာ၀န္ရွိတယ္။ နည္းလမ္းရွာေပးရမွာဘဲ၊ ဘယ္ဘာသာရပ္မဆို ၾကာရင္ ေမ့တာဘဲ။ မ်ားမ်ားလုပ္ေတာ့ မ်ားမ်ား နားလည္လာမွာေပါ့။

ေနာက္ အမ်ိဳးသမီးေတြ ကိုယ္တိုင္ကလည္း ဥပေဒဘာသာရပ္ကို ေလ့လာတဲ့အခါ အမ်ိဳးသမီးေရးနဲ႔ တြဲၿပီး ျမင္တတ္ဖို႔လိုတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေရး ပညာေပးေရးဆိုတာ အမ်ိဳးသမီးေတြကိုဘဲ ေပးဖို႔ ဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါဘူး။ အမ်ိဳးသားေတြကိုေရာပါ တဖက္က နားမလည္ဘဲ တဖက္ကနားလည္ေနရင္ ျပႆနာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အျငင္းပြားမႈေတြ ၾကားမွာဘဲ လိုရင္းမေရာက္ႏိုင္ဘူးေပါ့။ ဆိုေတာ့ မည္သူမဆိုေပ့ါ။ ေနာက္ဆံုး တခု ေျပာခ်င္တာက ပယ္လို႔ရတဲ့ အယူအဆေဟာင္းေတြကို ပယ္ႏိုင္ေအာင္ ကိုယ္တိုင္က အယူအဆေတြကို ေသခ်ာေလ့လာဖို႔ လိုတယ္။ ဓေလ့ထံုးစံေတြလို႔ တြင္တြင္သံုးၿပီး အသံုးျပဳဖို႔ စဥ္းစားခ်င္တဲ့သူ ပါရင္လည္း အခ်က္အလက္ ေကာင္းေကာင္းနဲ႔ ေထာက္ျပႏိုင္ေအာင္ ေလ့လာထားႏိုင္တယ္ဆိုရင္ ဥပေဒကို ျပဳျပင္ရင္ ပိုၿပီး အားေကာင္းလာလိမ့္မယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။

ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ အက်ိဳးရွိၿပီး ထိေရာက္မႈ ရွိေသာ ဥပေဒေတြ ထည့္သြင္း ျပဌာန္းႏိုင္ေရးအတြက္ ဘယ္လိုခ်ဥ္းကပ္မႈမ်ားနဲ႔ ဘယ္လို အဆင့္ဆင့္ ေဆာင္ရြက္သြားရန္ လိုပါသလဲ။

ေဒၚမိုးမိုး- အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အခန္းက႑ကို အမ်ိဳးသားေတြနဲ႔ နည္းတူ တန္းတူ ပါ၀င္ခြင့္ ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ အစဥ္အလာအရ အမ်ိဳးသမီးေတြက ေနာက္က်က်န္ခဲ့ရတဲ့ အေျခအေနမွာ တန္းတူပါ၀င္လာႏိုင္ဖို႔ ဆိုတာကေတာ့ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာ ယူရဦးမွာပါ။ ဓေလ့ထံုးတမ္းအရ အမ်ိဳးသမီးေတြက အမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ ဦးေဆာင္မႈေအာက္မွာ အၿမဲတမ္း ရွိေနခဲ့ရပါတယ္။ ဘယ္အခန္းက႑ မွာပဲျဖစ္ျဖစ္ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ေရွ႕တန္းတင္တယ္ဆိုတာ မရွိခဲ့ဘူး။ အနိမ့္ဆံုးအဆင့္ မိသားစု တခုမွာပဲ အိမ္ေထာင္ဦးစီးျဖစ္တဲ့ ေယာက္်ားလုပ္တဲ့သူက စီးပြားရွာ ဦးေဆာင္ၿပီး မိန္းမက အိမ္ထဲမွာေနၿပီး ေယာက္်ားရွာလာတဲ့ စီးပြားကို ထိန္းဖို႔၊ သားသမီးေတြကို ထိန္းဖို႔သက္သက္ အိမ္ထဲက အိမ္ျပင္ မထြက္ပဲ အိမ္ေထာင္ကို ထိန္းသိမ္းရမယ္ ဆိုတဲ့ေခတ္ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ အစဥ္အဆက္က ဒီလိုအျမင္မ်ိဳးေတြ ရွိခဲ့လို႔လဲ ဒီေခတ္ ဒီအခ်ိန္မွာ က်မတို႔ အမ်ိဳးသမီးေတြက ေနာက္က်က်န္ခဲ့ရတာပါ။ က်မတို႕ အမ်ိဳးသမီးေတြကို မိဘေတြရဲ႕ အျမင္မွာေတာင္ သမီးမိန္းကေလးဆိုရင္ အတန္းပညာကို ရေအာင္ ဘယ္ေတာ့မွ သင္ေပးေလ့ မရွိဘူး။ မိန္းကေလးပဲ၊ ေယာက္်ားရရင္ သူ႔ေယာက္်ား လုပ္ေကၽြးလိမ့္မယ္။ ၄ တန္းေအာင္ရင္ ေတာ္ၿပီ။ ေရးတတ္ဖတ္တတ္ရင္ ေတာ္ၿပီး ဆိုတဲ့ အျမင္ေတြက က်မတို႔ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမွာ အခုအခ်ိန္ထိ ရွိေနတုန္းပါပဲ။ မိဘေတြရဲ႕ ဒီလို အျမင္မ်ိဳးေတြေၾကာင့္ သမီးမိန္းကေလးေတြရဲ႕ ပညာေရးက တေခတ္ ေနာက္က် က်န္ခဲ့ရတာပါ။ ဒီအျမင္မ်ိဳးေတြကိုေတာ့ ေဖ်ာက္ဖို႔ လုိပါတယ္။

က်မတို႔ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ပါ၀င္ခြင့္ကို အလွမ္း ၁၀၀ မက ေနာက္ဆုတ္ထားခဲ့လို႔ အခုလို အေျခအေန ျဖစ္ခဲ့ရတာပါ။ ႏုိင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးစတဲ့ ေနရာေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ပါ၀င္မႈကို လမ္းဖြင့္ေပးဖုိ႔ လိုပါတယ္။ က်မေတြ႔ရသေလာက္ ေပ့ါေလ။ တခ်ိဳ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြက အိမ္ေထာင္ က်သြားၿပီဆိုရင္ သူတို႔ရဲ႕ ဘ၀ နိဂံုးခ်ဳက္လိုက္သလို ခံစားေနၾကသလိုပဲ၊ မိသားစုထဲမွာပဲ အခ်ိန္ေတြကို အကုန္ခံေတာ့တယ္။ တျခားေနရာေတြမွာ အခ်ိန္မေပးႏိုင္ၾကေတာ့ဘူး။ ဒါက အမ်ိဳးသမီးေတြဖက္က အားနည္းခ်က္ေပါ့ေလ။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒျဖစ္တဲ့ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒမွာ ညီမွ်မႈ အခြင့္အေရးမ်ား ပုဒ္မ ၁၄ မွာ ဘယ္လိုေရးထားသလဲ ဆိုရင္ ျပည္သူ႔၀န္ထမ္းဆိုင္ရာ ရာထူးတို႔၌ လည္းေကာင္း၊ အလုပ္လုပ္ကိုင္မႈ၊ ကုန္သြယ္ေရာင္း၀ယ္မႈ၊ စီးပြားရွာမႈ အတတ္ပညာႏွင့္ အသက္ေမြးမႈတို႔၌ ႏိုင္ငံသားအားလံုးသည္ ညီမွ်ေသာ အခြင့္အလမ္းကို ရရွိရမည္ ဆိုတဲ့ ဒီလိုျပဌာန္းခ်က္မ်ိဳးကိုေတာ့ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒီလို ျပဌာန္းထားရံုနဲ႔ က်မတို႔ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးမွာ ပါ၀င္မႈႏႈန္းက တက္မလာပါဘူး။ ေနာင္လာမယ့္ အနာဂတ္ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ပါ၀င္လာမႈ မ်ားလာေအာင္ မျဖစ္မေနကို ပါ၀င္လာေအာင္ ျပဌာန္းေပးဖို႔ လိုမယ္လို႔ က်မအေနနဲ႔ ထင္ပါတယ္။

ဥပမာ - ေျပာမယ္ဆိုရင္ လႊတ္ေတာ္မွာ အမ်ိဳးသမီး ပါ၀င္မႈကို အနည္းဆံုး ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္း သတ္မွတ္မယ္ဆိုရင္ မျဖစ္မေန ပါ၀င္လာရမယ့္ အေျခအေန တခုေတာ့ ဖန္တီးေပးသလို ျဖစ္တာေပါ့ေလ။ ဒါေပမယ့္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အရည္အခ်င္းေတြက ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းထက္ ေက်ာ္ေနမယ္ ဆိုရင္လည္း အရည္အခ်င္းေတြ ရွိရင္ ရွိသေလာက္ ပါ၀င္ခြင့္ ရသြားႏုိင္ပါတယ္။

ဦးမင္းလြင္- ကၽြန္ေတာ္ ေလ့လာမိသေလာက္ေျပာရရင္ ႏိုင္ငံ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒေတြမွာ ေယာက္်ား၊ မိန္းမ လိင္ခြဲျခားမႈ မရွိေစဘဲ အားလံုး တန္းတူ အက်ိဳးခံစားခြင့္ ရွိတယ္ ဆိုတာကို ထည့္သြင္း ျပဌာန္းထားပါတယ္။ ယခုအခါမွာ အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒမွာ လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားရဲ႕ သံုးပံု တပံု အမ်ိဳးသမီးမ်ား ပါ၀င္သင့္တယ္ ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚ၊ အယူအဆေတြကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ က်င့္သံုးႏိုင္ဖို႔ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒမွာ ထည့္သြင္း ျပဌာန္းၿပီး အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္လာတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားဟာ ယခင္ကလို အိမ္မႈကိစၥေတြနဲ႔ဘဲ မတင္းတိမ္သင့္ေတာ့ဘူး။ ေယာက္်ားေတြနဲ႔ အရာရာမွာ ရင္ေဘာင္တန္း ပါ၀င္သင့္ၿပီ ဆိုတဲ့ အယူအဆကို အေျခခံၿပီး ေပၚလာတဲ့ ကိစၥရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲလို႔ ကၽြန္ေတာ္ ျမင္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒေတြမွာ အထက္ပါအတိုင္း ျပဌာန္းထားေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ကိစၥေတြမွာ ခြဲျခားမႈေတြ ရွိခဲ့တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။

ဥပမာ- တကၠသိုလ္ေတြမွာ သက္ေမြးပညာ သင္ၾကားေရးနဲ႔ ပက္သက္လို႔ ေယာက္်ားေလးနဲ႔ မိန္းခေလး ခြဲျခားထားတာေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ စက္မႈတကၠသိုလ္ ၀င္ခြင့္၊ ဘူမိေဗဒပညာ သင္ယူခြင့္၊ သစ္ေတာပညာ သင္ယူခြင့္ေတြမွာ မိန္းခေလးေတြကို အမွတ္ပိုမ်ားၿပီး ကန္႔သတ္ထားတာေတြ၊ လုပ္ငန္းသေဘာ သဘာ၀အရ မိန္းခေလးေတြနဲ႔ မသင့္ေတာ္ဘူး ဆုိၿပီး မေရြးခ်ယ္တာေတြကို ေတြ႕ရမွာ ျဖစ္တယ္။ သစ္ေတာပညာဆိုရင္ အမ်ိဳးငမီးေတြ ေလွ်ာက္ထားခြင့္ေတာင္ မရရွိဘူး။ ဒါေတြကိုေတာ့ ျပင္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ကာကြယ္ေရး စစ္တကၠသိုလ္ စတာေတြမွာလည္း အမ်ိဳးသမီးေတြကို တက္ေရာက္ပညာ သင္ၾကားခြင့္ မျပဳတာေတြကိုလည္း ျပင္ဖို႔ လုိပါတယ္။ လုပ္ငန္းရဲ႕ သေဘာသဘာ၀အရ ခက္ခဲပင္ပန္းလို႔ ေလွ်ာက္တာ မေလွ်ာက္တာက ကာယကံရွင္ရဲ႕ ေရြးခ်ယ္မႈဘဲ ျဖစ္သင့္ပါတယ္။ ဥပေဒနဲ႔ ကန္႔သတ္ဖို႔ မလိုပါဘူး။ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ ပက္သက္တဲ့ အပိုင္းမွာလည္း ထုိနည္းတူဘဲ စိတ္၀င္စားမႈ ရွိတယ္၊ ေရြးခ်ယ္ခံပုိင္ခြင့္ ရွိတယ္ဆိုရင္ ပါ၀င္ႏိုင္တာဘဲ။ သီးသန္႔ ဘယ္ႏွစ္ရာခိုင္ႏႈန္း ပါ၀င္သင့္တယ္ ဆိုတာကေတာ့ ျပည္သူလူထုေတြရဲ႕ ဆႏၵကသာ အသင့္ေတာ္ဆံုးနဲ႔ မွန္ကန္တဲ့ အဆံုးအျဖတ္ ျဖစ္မယ္ထင္ပါတယ္။

မရမ္ႏိုးႏိုးထက္စံ- ျမန္မာႏိုင္ငံကေတာ့ ၁၉၈၈ ေနာက္ပိုင္းမွာကတည္းက ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု မရွိဘဲ အုပ္ခ်ဳပ္ေနေတာ့၊ ေအးေလ စစ္အာဏာရွင္ဘဲကိုး၊ တကယ့္ မလြယ္တဲ့ၾကားကေန ျပည္သူ႔ကုိယ္စားလွယ္ေတြနဲ႔သာ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုကို ေရးဆြဲခြင့္ ရွိလာၿပီဆိုရင္ က်မျမင္တာကေတာ့ ျပည္သူ႔ကုိယ္စားလွယ္ေတြထဲမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ပါလာၿပီ။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အေရးကို စိတ္၀င္စားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြက အဲဒီအမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႔တကြ စိတ္၀င္စားသူေတြကို ခ်ဉ္းကပ္ရမယ္၊ စိတ္၀င္စားသူဆိုတာ အမ်ိဳးသမီး၊ အမ်ိဳးသားေတြ အပါေပါ့၊ အမ်ိဳးသမီးတိုင္းက အမ်ိဳးသမီးေရးကို ၀င္ဆန္႔က်င္ခ်င္မွေပါ့။ ဒီေတာ့ အဲဒီမတုိင္ခင္ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ရမွာက က်မတို႔ ဘယ္လိုအခ်က္အလက္ေတြ ျဖည့္မွာလဲဆိုတာ ၾကိဳရွာရမယ္။ ဘာျဖစ္လို႔ ဆုိတာေတြကိုလည္း ျပင္ဆင္ရမယ္။ ဘယ္အခ်က္ကို ဘာေၾကာင့္ ထည့္သြင္းဖို႔ လိုတယ္ ဆုိတာေတြကိုလည္း ေလ့လာရမယ္။ ေဆြးေႏြးပြဲေတြ၊ သင္တန္းေတြ လုပ္ရမွာ ျဖစ္သလို တဖက္မွာ ပညာေပးေရး အစီအစဥ္ထဲမွာဘဲ ကာတြန္းေတြနဲ႔ တမ်ိဳး၊ ဗီဒီယုိ ဇာတ္လမ္းနဲ႔ တသြယ္၊ သီခ်င္းေတြ ေၾကာ္ျငာေတြမွာေရာ စတဲ့ မီဒီယာေတြကို တြင္တြင္ သံုးတဲ့ အစီအစဥ္ေတြပါ ထည့္သြင္းရမယ္။ ဒါမွ တခုမဟုတ္ တခု လူထုက စိတ္၀င္စားလာမယ္။

ေနာက္ ျပင္ဆင္ေနတဲ့သူေတြကလည္း အဒီအတြက္ကို ေသခ်ာ အခ်ိန္ေပးဖို႔ လိုတယ္။ ပညာရွင္ေတြနဲ႔လည္း ေဆြးေႏြးရမွာဘဲ။ တခါတေလ ပညာရွင္ေတြ ျမင္တဲ့အျမင္ကိုလည္း ျပန္ေဆြးေႏြးရင္လည္း ေဆြးေႏြးရမွာပါဘဲ၊ အျမင္ဖလွယ္တာေပါ့ေလ၊ ေနာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံက အမ်ိဳးသမီးမ်ားအား ဖိႏွိပ္ခြဲျခားမႈ ပေပ်ာက္ေရး စာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ ထိုးထားသလို လူ႕အခြင့္အေရး စာတမ္းကိုပါ သေဘာတူခဲ့တဲ့ အစုိးရ တရပ္အေနနဲ႔ တာ၀န္ရွိတယ္ (က်မေျပာတဲ့ အစိုးရဆိုတာကေတာ့ ေနာင္လာမယ့္ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားျပဳ အစိုးရကို ဆိုလိုတာပါ)၊ အစိုးရက ဒါေတြကို ကိုးကားေရးသားရမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အစိုးရ ျဖစ္လာမယ့္ သူေတြကိုလည္း တိုက္တြန္းရမွာေပါ့ေလ။ အဲဒီ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု ေအာင္ျမင္ေအာင္ ျဖတ္ေက်ာ္သြားတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကိုလည္း ေလ့လာရမွာေပါ့ေလ။

ဥပမာ- ဖိလစ္ပုိင္ ႏိုင္ငံမွာဆိုရင္ ၁၉၈၇ ခုႏွစ္မွာ ေရးဆြဲတဲ့ ဖြဲ႕စည္းပံု ဆိုရင္ အေျခခံဥပေဒ ေရးဆြဲေရး ေကာ္မရွင္ တရပ္ ဖြဲ႕စည္းတယ္။ ၿပီးေတာ့ ျပည္သူ႕ဆႏၵ အမ်ားဆံုး ပါဖို႔အတြက္ သက္ဆုိင္ရာ အေၾကာင္းအရာအလိုက္ အထူးအာရံုစုိက္ ေဆာင္ရြက္ေပးဖို႔ ဆပ္ေကာ္မတီ ၁၈ ခုကို ထပ္မံဖြဲ႕စည္းၿပီး ျပည္သူေတြရဲ႕ လိုလားတင္ျပခ်က္ေတြ၊ အၾကံဉာဏ္ေတြကို နားေထာင္တယ္။ စုေဆာင္းတယ္။ ေနာက္ လူထု ၾကားနာပြဲေတြ ႏိုင္ငံအႏွံ႕မွာ စီစဥ္ေပးတယ္။ ျပည္သူလူထုကို ျပန္ၿပီး ရွင္းျပေပးတဲ့ အစည္းအေ၀းေတြ က်င္းပေပးတယ္။ အဲဒီလုပ္ငန္းေတြကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ လုပ္ေဆာင္ေပးတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဆိုေတာ့ ျပည္သူေတြကိုယ္တုိင္ ပါ၀င္လုပ္ေဆာင္ႏိုင္တဲ့ အေျခခံဥပေဒ ေရးဆြဲေရး လုပ္ငန္းစဥ္ကို အစုိးရက ကမကထ ျပဳေပးတဲ့ သေဘာပါပဲ။ အဲဒီအခ်ိန္ကေတာ့ စစ္အာဏာရွင္ လက္ေအာက္ကေန လြတ္ၿပီး ျပည္သူ႔ေခါင္းေဆာင္ ကိုရာဇန္အကြီႏို အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ရတဲ့ကာလမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

က်မတို႕ ႏိုင္ငံမွာလည္း အာဏာရွင္ ျပဳတ္က်ေရးကို ျပည္သူလူထုက အျပည့္အ၀ တတ္ႏိုင္တဲ့ ဖက္ကေန လစ္လ်ဴမရွဳဘဲ ပါ၀င္ဖို႔က ပိုၿပီး ပထမဆံုး အခ်က္က်မယ္ ထင္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆို ဖိလစ္ပိုင္ ႏိုင္ငံမွာ စစ္အာဏာရွင္ ျပဳတ္က်ေရးအတြက္ အဓိက လူထုအားကို အျပည့္အ၀ အသံုးခ် တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့လို႔ပါပဲ။ ေနာက္ ႏိုင္ငံ တခုကေတာ့ ထုိင္းႏိုင္ငံေပါ့။ အဲဒီမွာလည္း ပံုစံခ်င္း ကြဲျပားေပမယ့္ အႏွစ္သာရကေတာ့ အတူတူပါဘဲ။ သူတို႔လည္း ျပည္သူအမ်ားရဲ႕ အၾကံဉာဏ္ကို ေတာင္းၿပီး အက်င့္ပ်က္ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြကို တင္းတင္းၾကပ္ၾကပ္ အေရးယူေပးဖို႔နဲ႔ ေရးဆြဲထားတဲ့ မူၾကမ္းပါ အခ်က္ေတြကို ျပည္သူက လက္ခံထားတာေၾကာင့္ အတည္မျပဳေပးရင္ လူထုက ဆႏၵျပမွာပါဘဲ။ ဒီလိုနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ဒီမိုကေရစီကို အမ်ားဆံုး အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္တဲ့ အေျခခံဥပေဒတရပ္ ေပၚလာတာပါဘဲ။ အဲဒီလို ျဖစ္လာဖို႔ရဲ႕ အေျခခံ အေၾကာင္းရင္းကလည္း စစ္အာဏာရွင္ေၾကာင့္ဘဲ။ ၁၉၉၁ မွာ စစ္အာဏာ သိမ္းမႈ ျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ ၁၉၉၂ Black May လို႔ လူသိမ်ားတဲ့ ကိစၥရပ္ရဲ႕ တြန္းအားေပးမႈေၾကာင့္ပါဘဲ။

ေနာက္ထပ္ ႏိုင္ငံ တခုကေတာ့ ေတာင္အာဖရိက ႏိုင္ငံပါဘဲ။ အားလံုး သိၿပီးသားျဖစ္တဲ့ အသားအေရာင္ ခြဲျခားမႈ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္ကေန ႏိုင္ငံသားတုိင္း သာတူညီမွ် ႏိုင္ငံေရးတြင္ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေသာ ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ အသြင္ကူးေျပာင္းေရး လုပ္ေဆာင္ရာမွာ ႏုိင္ငံဖြဲ႕စည္း အုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒရဲ႕ ကိစၥရပ္ေတြမွာ အေတာ္ေလး ထဲထဲ၀င္၀င္ ပါ၀င္လာတာကို ေတြ႕ရပါလိမ့္မယ္။ သူတို႔ လုပ္ေဆာင္သြားတဲ့ နည္းလမ္းေလးေတြကလည္း ဒီလိုပါဘဲ။ လူထုအတြက္ ၾကားခံဆက္သြယ္ေပးေရး အစီအစဥ္၊ သတင္းေလာကမွ လွံဳ႕ေဆာ္ စည္းရံုး ပညာေပးေရး၊ လူထုထံမွ ေရးသားထားေသာ အၾကံျပဳလႊာ ေတာင္းခံေရး ဆုိတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို အသံုးျပဳသြားတယ္လို႔ မွတ္သားရပါတယ္။ အဲဒီမွာလည္း သူတုိ႔က လူထုဆႏၵကို အမ်ားဆံုး ထင္ဟပ္ႏုိင္တဲ့ အေျခခံဥပေဒ တရပ္ကို အစစ္အမွန္ ေရြးခ်ယ္ခံထားရတဲ့ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္ေတြက တာ၀န္ယူ ေရးဆြဲေပးတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ပညာရွင္ေတြရဲ႕ အကူအညီ ရယူဖို႔အတြက္လည္း သက္ဆိုင္ရာ က႑အလုိက္ ေကာ္မတီေတြ ဖြဲ႕ၿပီး အၾကံ ရယူတယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။

ေနာက္ ကေမာၻဒီးယားမွာေတာ့ အစိုးရဖြဲ႕စည္းေရး ကိစၥကို မေျပလည္ရင္ အေျခခံဥပေဒ ေရးလို႕ မရေလာက္ေအာင္ဘဲ အစိုးရဖြဲဲ႕စည္းေရးက လႊမ္းမိုးေနတယ္လို႔ ဆိုတယ္။ ဒါဆိုရင္ က်မတို႕ ႏိုင္ငံမွာက စစ္အာဏာရွင္ ျပဳတ္က်ေရးကို အရင္ ျပင္ဆင္ရမလား၊ ၿပီးမွ အစုိးရဖြဲ႕စည္းေရးလား၊ ၿပီးမွ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုလားေပါ့။ အဲဒီႏုိင္ငံေတြကို ပညာယူရင္း၊ အဆင့္ဆင့္ ဘယ္လိုလုပ္ေဆာင္မလဲ ဆိုတာကိုေတာ့ အားလံုး ၀ုိင္း၀န္းစဥ္းစားႏုိင္ရင္ ပိုေကာင္းမယ္ထင္တယ္။ က်မရဲ႕ ထင္ျမင္ခ်က္ေတြကိုေတာ့ ေျပာထားၿပီးပါၿပီ။ အဲဒီလို ျပည္သူ႔ဆႏၵ၊ ျပည္သူ႔အသံဆုိတာကေတာ့ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ လူဦးေရေတြကို ၾကည့္တာနဲ႔ က်မတို႔ အမ်ိဳးသမီးေရး စိတ္၀င္စားသူေတြ ဘယ္လိုက႑ေတြမွာ တာ၀န္ယူ လုပ္ေဆာင္သြားရမလဲ ဆိုတာကို ေတြးၾကည့္ထားၿပီး အခ်က္အလက္ေတြ စုေဆာင္းထားရင္  ပိုေကာင္းမယ္ထင္တယ္။ ေၾသာ္၊ က်မေျပာဖို႔ တခုက်န္သြားတယ္၊ အမ်ိဴးသမီးေတြကို ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုကို သင္ေပးလာတဲ့အခါ တက္လူငယ္ေတြကို ပိုၿပီး တြန္းအား ေပးသင့္ပါတယ္။ သူတို႔တေတြကို ေနရာေပးဖို႔ လိုတယ္။ ေနရာ ေပးတယ္ဆိုရံုလည္း လုပ္လို႔ မရျပန္ဘူး။ လက္တြဲေခၚဖို႔ လိုတယ္။ မဟုတ္ရင္  အမ်ိဳးသမီးေတြက ေနရာလည္း ေပးရေသးတယ္၊ တိုးတက္လည္း မလာဘူးလုိ႔ အသံေတြ ၾကားဖူးတယ္။ အဲဒါ နားလည္မႈ လြဲတဲ့ ျပႆနာဘဲ။ သင္ေပးရမယ္၊ ေနရာေပးရမယ္၊ ၿပီးရင္ လက္တြဲေခၚရမယ္။ ေနရာေပးတယ္ဆိုတဲ့ ေနရာမွာေတာ့ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုမွာ Quota System (ခြဲတမ္းစံနစ္) ျပဌာန္းဖို႔ လိုတယ္။ ဒါေပမယ့္ အမ်ိဳးသမီးတုိင္း ၾကိဳက္ခ်င္မွ ၾကိဳက္မွာေပါ့။ ဘယ္ေနရာမွာမဆုိ အဆင္သင့္ ၀င္လုပ္ႏိုင္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ ရွိတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒါ လူနည္းစုျဖစ္ေနလိ့မ္မယ္။

ေနာက္တခုက မာနနဲ႔ ငါတို႔ကို သီးသန္႔ လုပ္ေပးတာထက္ ရတယ္၊ ေနရာ မရခ်င္ေန၊ ကိုယ့္ဖာသာ ၾကိဳးစားမယ္လို႔ က်မေတာ့ ေတြးခဲ့ဖူးတယ္။ ဒါေပမယ့္ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းက ခ်ည္ေႏွာင္ထားတဲ့ ၾကိဳးေတြကို ရုန္းထြက္ရတာ အရည္အခ်င္းသာ ျပည့္သြားမယ္၊ ဘယ္ေတာ့မွ ကိုယ္လုပ္ခ်င္သေလာက္ လုပ္လို႔ ရမွာ မဟုတ္ဘူး။ အိုေက၊ က်မတို႔က ေနရာ ရလာပါၿပီတဲ့၊ ကိုယ္တိုင္ မၾကိဳးစားျပန္ရင္လည္း မရဘူး။ အဲဒီလိုဘဲ ေနရာလည္း ရၿပီ၊ ၾကိဳးစားမႈလည္း ရွိၿပီဆိုရင္ ခင္ဗ်ား ဘယ္သူလဲ ဆိုတာကို သိႏိုင္ဖို႔အတြက္ လက္တြဲေပးဖို႔ လိုတယ္။ ဒါမွ ခင္ဗ်ား ဘာလုပ္ႏိုင္မလဲ ဆိုတာကို သိမွာေပါ့။ ဒါမွ လုပ္ခြင့္ရမယ္။ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ပိုက်ယ္ျပန္႔လာမယ္။ မနာလိုစိတ္ေတြ ဖယ္ထား၊ ခင္ဗ်ားကို လူသိမ်ားလာရင္ က်မသက္သာတာေပါ့လို႔သာ မွတ္၊ ဒါဆိုရင္ ကိုယ့္အလုပ္ေတြကို သူပခံုးေျပာင္း ထမ္းယူလိမ့္မယ္။ ၀န္ေပါ့သြားမွာကို မေၾကာက္ပါနဲ႔။ ေနာက္၀န္တခုက ကိုယ့္အေပၚ ေရာက္လာဦးမယ္။ အဲဒီလို လူေတြကဘဲ ပုိၿပီးေလးစားဖြယ္ ရွိတယ္လို႔ က်မတို႔ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းက လက္ခံထားၿပီးသား မဟုတ္လား။ ဒီေတာ့ လက္တြဲေခၚယူေရးမွာ အားနည္းေနသေ႐ြ႕ကေတာ့ က်မတို႔ အိပ္မက္ထဲမွာ လမ္းေလွ်ာက္ၾကရဦးမွာေပ့ါ။

ဥပေဒက တရားရံုးေတြ၊ ေရွ႕ေနေတြ၊ တရားသူႀကီးေတြနဲ႔သာ ဆိုင္တာမဟုတ္ပဲ လူတိုင္းနဲ႔ ဆိုင္တယ္ ဆိုတဲ့အေၾကာင္းကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ပညာေပးႏိုင္ဖို႔ ဘယ္လုိအစီအစဥ္မ်ိဳးေတြ ခ်မွတ္ လုပ္ေဆာင္သြားသင့္ပါသလဲ။

ေဒၚမိုးမိုး- က်မတို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ လက္ရွိ အေျခအေနကေတာ့ တရားစီရင္ေရးေတြ အားမေကာင္းဘူး။ တရားသူႀကီးေတြ လာဘ္စားေနတယ္။ တရားစီရင္တဲ့ ေနရာမွာ ေငြမ်ား တရားႏုိင္ ျဖစ္ေနတယ္။ တရားမွ်တမႈ မရွိဘူး။ ဥပေဒကို လိုသလို ပံုသြင္းယူၿပီးေတာ့ လိုသလို တရားစီရင္ေနတဲ့ အေပၚမွာ ျပည္သူလူထုအေနနဲ႔ ဥပေဒေတြနဲ႔ ထိေတြ႕ရမွာ၊ ျငိစြန္းလာမွာ ေၾကာက္လာတယ္။ ရဲစခန္းဆိုတာလည္း ၾကားရံုနဲ႔တင္ ေၾကာက္ေနၾကတယ္။ တရားရံုးဆိုတာလည္း မတရားတဲ့ သူေတြအတြက္၊ မေကာင္းတဲ့သူေတြ သြားတဲ့ ေနရာတခုလို႔ ဒီလို ျမင္လာၾကတယ္။

ဒီလိုအျမင္ေတြ ေပ်ာက္ဖို႔ဆိုရင္ေတာ့ ပညာေပးလုပ္ငန္းကေတာ့ အဓိကက်တဲ့ အခန္းက႑မွာ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ျပည္သူလူထုၾကားထဲမွာ ဥပေဒေတြနဲ႔ အျမဲထိေတြ႕မႈရွိေအာင္ ဥပေဒစာအုပ္ေတြကို အလြယ္တကူ ဖတ္ခြင့္ရေအာင္ ဖန္တီးေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ ဥပေဒေရးရာ သင္တန္းမ်ားကိုလည္း မၾကာခဏ လုပ္ေပးႏိုင္မယ္ ဆိုရင္ ထိေရာက္တဲ့ ပညာေပးမႈ တခုပါပဲ။ စာေစာင္ေတြ၊ ဂ်ာနယ္ေတြမွာလည္း ဥပေဒေရးရာေတြကို ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပသြားမယ္ဆိုရင္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အဓိကကေတာ့ ျပည္သူလူထုကို ဒီဥပေဒေတြကို ဖတ္ျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးေပးဖို႔ပါပဲ။ ဥပေဒဆိုတာ ျပည္သူလူထုကို ဒုကၡေပးဖို႔ မဟုတ္ဘူး။ ကာကြယ္ေပးဖို႔ပဲ ျဖစ္တယ္ဆိုတာ လူထုၾကားထဲမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕ နားလည္ထားဖို႔ လိုပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ တရားဥပေဒဆိုတာ မွန္ကန္ုျခင္း၊ မွ်တျခင္းနဲ႔ ညႊန္ၾကားခ်က္၊ ညႊန္ၾကားျခင္း ႏွစ္ခုကို ေပါင္းစပ္ထားတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ တရားမွ်တ မွန္ကန္တဲ့ ညႊန္ၾကားခ်က္လို႔ အဓိပၸာယ္ ရပါတယ္။ ဒီလို မွ်တ မွန္ကန္တဲ့ ဥပေဒေတြကို ျပည္သူလူထုအေနနဲ႔လည္း လိုက္နာဖို႔ လိုပါတယ္။

ဥပေဒေတြကို ဂရုမစုိက္ၾကတဲ့ အဓိက အခ်က္တခုကေတာ့ တရားစီရင္ေရး စနစ္အေပၚမွာ ယံုၾကည္မႈ နည္းေနတာေၾကာင့္ပါ။ တရားစီရင္ေရးက ထိေရာက္တဲ့ တရားစီရင္ေရး မျဖစ္တာေၾကာင့္လည္း ျပည္သူလူထုက ယံုၾကည္မႈ နည္းလာၾကျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပေဒက မည္သုိ႔ပင္ ဆိုေစကာမူဆိုၿပီး ေငြဘက္ကို လိုက္သြားၾကတဲ့ ေငြမ်ား တရားႏိုင္ တရားစီရင္ေရး စနစ္ေၾကာင့္ ဥပေဒအေပၚမွာ ယံုၾကည္မႈ နည္းလာၾကျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို ယံုၾကည္မႈ ပ်က္ယြင္းလာျခင္းျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာ ျပည္သူလူထုက ဥပေဒရဲ႕ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြကို ေျပာင္းလဲၿပီးေတာ့ပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ဥပေဒဆုိင္ရာ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားအတုိင္း မလိုက္နာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ျပစ္ဒဏ္စီရင္ဖို႔ ေတာင္းဆိုမႈေတြ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။

တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ဆိုရင္ သံသယ သက္သက္နဲ႔ပဲ ျပစ္ဒဏ္ စီရင္လာတတ္ၾကတယ္။ လူမႈေရး လံုျခံဳမႈ နည္းပါးတဲ့ ေနရာေတြမွာ ဆိုရင္ ခိုးမႈ၊ ဓားျပတိုက္မႈ စတဲ့ မႈခင္းေတြကို တရားရံုးတင္ စစ္ေဆးျခင္းမရွိဘဲ ျပစ္ဒဏ္စီရင္ေပးဖို႔ ေတာင္းဆိုတတ္ၾကတယ္။ ဒီလို အေျခအေနမ်ိဳးေတြကို ကာကြယ္ဖို႔ ဆိုရင္ေတာ့ ဥပေဒကို ေလးစားလိုက္နာ ေစာင့္ထိန္းရန္ တာ၀န္ရွိသည့္ အာဏာပိုင္မ်ား၊ အခြင့္အာဏာရွိေသာ စံုစမ္း စစ္ေဆးေရး အရာရွိမ်ား၊ တရားသူႀကီးမ်ားက ဥပေဒအတုိင္း တိက်စြာ လိုက္နာလုပ္ေဆာင္ရန္ ႀကီးၾကပ္ ကြပ္ကဲၾကျခင္းႏွင့္ တရားရံုး လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားႏွင့္ အညီ ျပစ္ဒဏ္စီရင္မႈအေပၚ ျပည္သူလူထု၏ ယံုၾကည္မႈ ရလာဖို႔ လုိအပ္ပါတယ္။ တရားစီရင္ေရး အေပၚမွာ ယံုၾကည္မႈ ရွိမွသာလွ်င္ ဥပေဒအေပၚမွာလည္း ျပည္သူလူထုအေနနဲ႔ ယံုၾကည္မႈ ရလာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဦးမင္းလြင္- ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံက ျပည္သူလူထုေတြ အေနနဲ႔ အရိုးစြဲေနတဲ့ အခ်က္တခ်က္က ရဲစခန္းတို႔ တရားရံုးတို႔ကို မသြားသင့္တဲ့ အရပ္လို႔ စိတ္စြဲေနတာပါဘဲ။ ဒါကလည္း ကိုလုိနီေခတ္က ရဲစခန္းနဲ႔ တရားရံုးတို႔ကို ေရာက္တဲ့ သူေတြကို ရာဇ၀တ္သားေတြလို႔ အထင္ခံရေအာင္ အဂၤလိပ္ အစိုးရက ဖန္တီးေပးခဲ့တဲ့ ဆိုးေမြေပါ့။ တရားရံုး မသြားေတာ့ တရားရံုးနဲ႔ ပက္သက္တဲ့ ကိစၥေတြကို မသိဘူး၊ တရားရံုးနဲ႔ ပက္သက္လို႔ ဥပေဒ ဗဟုသုတ မရွိၾကဘူး။ ဒီေတာ့လည္း အမႈအခင္းေတြနဲ႔ ၾကံဳေတြ႔ရတဲ့ အခါမွာ ေရွ႕ေနေတြ၊ ဥပေဒ၀န္ထမ္းလို႔ ေခၚတဲ့ ဆြဲခ်ဆိုသူေတြ၊ ဥပေဒနဲ႔ အကၽြမ္း၀င္ေနတဲ့ တရားရံုး အမႈထမ္းေတြ၊ ရဲအမႈထမ္းေတြ ေျပာတဲ့အတိုင္း ယံုၾကည္လိုက္တာဘဲ။ အယံုလြယ္တတ္တဲ့ သူေတြထဲမွာ ျမန္မာျပည္သူေတြက ေရွ႕ဆံုးကလို႔ ေျပာရင္ေတာင္ ရမယ္ထင္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ႏိုင္ငံရဲ႕ ပညာေရးစနစ္ မေကာင္းခဲ့တာလည္း အပါအ၀င္ေပါ့။ အလယ္တန္း၊ အထက္တန္းေတြမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ႏုိင္ငံမွာ က်င့္သံုးေနတဲ့ ဥပေဒေတြနဲ႔ ပက္သက္လို႔ အနည္းငယ္ မိတ္ဆက္ သင္ေပးတာ မရွိခဲ့ဘူး။ ဒါေတြကို ကၽြန္ေတာ္တို႔ ပညာေပးဖို႔လိုပါတယ္။ တရားရံုးကို ေရာက္လာတဲ့အခါ မိမိတို႔မွာ ဘယ္လိုအခြင့္အေရးေတြ ရွိတယ္ဆိုတာကို အနိမ့္ဆံုး သိေအာင္ ပညာေပးထားသင့္တယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။

ၿပီးေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဥပေဒ ကိစၥရပ္ေတြကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္တဲ့အခါမွာ မွ်တတဲ့ တရားစီရင္ေရးကို အေထာက္အကူ ေပးမယ့္ ဥပေဒဆိုင္ရာ အေထာက္အကူျပဳ အဖြဲ႕အစည္းေတြ အားနည္းေနေသးတယ္။ ေထာင္ဒဏ္ ၁၀ ႏွစ္နဲ႔ အထက္ ေသဒဏ္က်ခံႏိုင္တဲ့ အမႈကိစၥမ်ားမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားအတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္ စားရိတ္နဲ႔ ေရွ႕ေနငွားရမ္းေပးရမယ္ဆိုတာကို လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား မသိၾကပါဘူး။ အစိုးရက ငွားေပးတဲ့ ေရွ႕ေနကို မၾကိဳက္ရင္ ေနာက္တေယာက္ လဲေပးဖို႔ ေတာင္းဆိုႏိုင္တယ္ ဆိုတဲ့ အခြင့္အေရးကို ပုိေတာင္ မသိၾကဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္က ငွားေပးတဲ့ ေရွ႕ေနကလည္း မလုိက္မျဖစ္လို႔သာ လိုက္ပါေဆာင္ရြက္ရတယ္ ဆိုတဲ့ စိတ္ထားမ်ိဳး ရွိခဲ့ရင္ ဒီလုိအမႈမ်ိဳးမွာ တရားခံျဖစ္တဲ့သူအတြက္ အခြင့္ သာႏိုင္ေတာ့မယ္ မထင္ဘူး။ ဥပေဒပညာကို ျပည္သူလူထု အၾကားမွာ ထဲထဲ၀င္၀င္နဲ႔ အကၽြမ္းတ၀င္ျဖစ္ေအာင္၊ ျပန္႔ႏွံ႔ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ အက်ိဳးအျမတ္ကို ပဓာန မထားဘဲ မွန္ကန္မွ်တတဲ့ တရားစီရင္ေရး ေပၚေပါက္ဖို႔အတြက္ အစိုးရမဟုတ္တဲ့ ဥပေဒအေထာက္အကူျပဳ၊ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာမယ့္ အဖြဲ႕အစည္းေတြကို ႏိုင္ငံေတာ္က ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္ခြင့္ ျပဳရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွလည္း တရားရံုး တရားသူႀကီးေတြရဲ႕ စစ္ေဆးစီရင္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို မွန္ကန္ မွ်တမႈ ရွိေအာင္ ထိန္းေက်ာင္း တည့္မတ္ေပးႏိုင္မွာ ျဖစ္တယ္။

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈေတြ အေပၚမွာ အေျခခံၿပီး ရာဇ၀တ္မႈေတြ တိုးတက္ မ်ားျပားလာပါတယ္။ ဒါကလည္း ထံုးစံပါဘဲ။ ျမန္မာစကားပံုေတာင္ ရွိေသးတယ္ မဟုတ္လား။ အူမေတာင့္မွ သီလေစာင့္ႏိုင္မယ္ ဆိုတာ၊ မဖြံ႕ျဖိဳး မတိုးတက္ေသးတဲ့ ႏိုင္ငံထဲမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံလည္း အပါအ၀င္ ျဖစ္ေနတာမို႔ ရာဇ၀တ္မႈေတြ တိုးၿပီး ျဖစ္ေနဦးမွာဘဲ။ စီးပြားေရး အဆင္မေျပမႈကို အေျခခံၿပီး လူမႈေရး ျပႆနာ မ်ိဳးစံုကိုလည္း ရင္ဆိုင္ ၾကံဳေတြ႕ေနရမွာဘဲ။ ဒီအခါမွာ တရားရံုးေတြရဲ႕ အေရးပါမႈကလည္း မပါမျဖစ္ ရွိေနဦးမွာဘဲ။ တရားရံုးေတြမွာလည္း ႏိုင္ငံေတာ္က ေပးတဲ့ လစာေငြနဲ႔ မလံုေလာက္ရင္ လာဘ္စားမႈဆိုတာ ရွိေနဦးမွာဘဲ ျဖစ္တယ္။ အထက္တန္း ေရွ႕ေန စာေမးပြဲမ်ားကို က်င္းပၿပီး ေရွ႕ေန အေျမာက္အမ်ား ေမြးထုတ္ႏိုင္ဖို႔ လိုပါတယ္။ သက္ေမြးပညာရပ္ တခုအေနနဲ႔ ျပည္သူလူထုေတြ ၾကားထဲမွာ ေလ့လာ လိုက္စားခ်င္တဲ့စိတ္ ေပၚေပါက္လာေအာင္လည္း သင္တန္းေက်ာင္းေတြကို တိုးခ်ဲ႕ ဖြင့္လွစ္ၿပီး အခမဲ့ သင္ၾကားေလ့လာခြင့္ ျပဳသင့္တယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။ လူထုၾကားမွာ ဥပေဒပညာ ျပန္႔ပြားလာရင္ ရာဇ၀တ္မႈေတြနဲ႔ အျခား လုမႈေရးအရ ေပၚေပါက္လာတဲ့ ျပႆနာေတြ ေလ်ာ့နည္းသြားလိမ့္မယ္လို႔ ယူဆပါတယ္။

တဖက္ကလည္း အမွန္တရားကို တကယ္တမ္း ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္မယ့္ လြတ္လပ္တဲ့ တရားစီရင္ေရး၊ မွ်တတဲ့ တရားခြင္ေတြ ေပၚေပါက္ဖို႔အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္ အစုိးရကလည္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ အားေပးဖုိ႔ လိုတယ္။ အနာဂတ္ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒမွာလည္း လြတ္လပ္တဲ့ တရား စီရင္ေရးကို ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္မယ့္ ဥပေဒ ျပဌာန္းခ်က္မ်ားလည္း ထည့္သြင္း ျပဌာန္းေပးထားဖို႔ လိုပါတယ္။ ေရွ႕ေန ေရွ႕ရပ္လုပ္ငန္းမ်ားနဲ႕ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္း ျပဳသူမ်ားကလည္း ရရွိတဲ့ ေငြေၾကးေပၚမွာ အဓိကထား လုိက္ပါေဆာင္ရြက္တာမ်ိဳး မျဖစ္သင့္ဘဲ ေရွ႕ေနမ်ားရဲ႕ က်င့္၀တ္ သိကၡာမ်ားနဲ႔ အညီသာ မႈခင္းမ်ားမွာ လိုက္ပါေဆာင္ရြက္ဖို႔ လိုပါတယ္။

မရမ္ႏိုးႏိုးထက္စံ- အိမ္မွာေနရင္ အိမ္စည္းကမ္း၊ လမ္းေပၚသြားရင္ လမ္းစည္းကမ္း၊ ေက်ာင္းတက္ရင္ ေက်ာင္းစည္းကမ္း ဆိုတဲ့ မလြတ္တဲ့ စည္းကမ္းေတြနဲ႔ အတူ ႏိုင္ငံမွာ ေနရင္ ႏိုင္ငံရဲ႕ ဥပေဒေတြကို သိဖို႔ဆိုတာ ေျပာျပဖို႔ လိုပါတယ္။ အိမ္မွာေနရင္ မိဘက ေျပာတယ္၊ လမ္းေပၚသြားရင္ ရပ္ကြက္က ေျပာရင္ မသိဘူး၊ မသိေတာ့ အဖမ္းခံရ၊ အဲဒီလို အေတြ႕အၾကံဳေတြ လမ္းေဘး စာဖတ္ က်င့္ရတဲ့ လူေတြက သိလာတယ္။ ေနာက္ၿပီး ေက်ာင္းတက္ရင္ ေက်ာင္းဆရာမ၊ ဆရာေတြက ေျပာတယ္။ ဒီေတာ့ ေက်ာင္းစည္းကမ္းက ဘာလဲဆိုတာကို သိလာတယ္။ ဒီလိုဘဲ ဥပေဒဆိုတာ ဘာလဲဆိုတာ စေျပာရမွာဘဲ။ ဘယ္လိုေျပာရမလဲ ဆိုရင္ စာေပနဲ႔လည္း ေရးေျပာရမွာဘဲ။ ေဆာင္ပုဒ္လည္း ေရးရမွာဘဲ။ အေပၚမွာ ေျပာသြားသလိုေပါ့။ သီခ်င္းလည္း ဥပေဒဆိုတာ ဘာလဲဆိုတာကို ေဖာ္ၿပီး ဆိုရမွာဘဲ။ ရုပ္ရွင္လိုမ်ိဳး၊ ေနာက္ ခုနက အေပၚမွာ ေျပာသြားသလိုဘဲ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုေတြက က်မတို႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အခြင့္အေရးနဲ႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္ ျဖစ္သလို က်န္တဲ့ ဥပေဒေတြကလည္း ဒီလုိဘဲ ဆိုတာမ်ိဳးေပါ့။

ေက်ာင္းေတြမွာလည္း သင္ရမယ္၊ အိမ္ေတြမွာလည္း ေျပာျပေနရမွာဘဲ။ ေနာက္ဆံုး ကေလးပံုျပင္ စာအုပ္မွာေတာင္ ရဲဖမ္းသြားတာ ဘယ္ဥပေဒနဲ႔ ျငိလို႔ေပါ့ ဆိုတာမ်ိဳး၊ ဆိုလိုတာက ပုဒ္မ ဘယ္ေလာက္ ဆိုတာ သိခ်င္မွ သိမယ္၊ ခိုးမႈ၊ လူသတ္မႈလို႔ စသည္ျဖင့္၊ မုဒိမ္းမႈတို႔ လူသိပ္စိတ္၀င္စားတယ္။ ဒါ ဥပေဒဘဲ။ ဒါေပမဲ့ အေရးယူ နည္းေတြလည္း သိမွ တဖက္နဲ႔ တဖက္ ဘယ္ေလာက္ တရားသူႀကီး ဆံုးျဖတ္တာ တရားမွ်တသလား၊ မမွ်တဘူးလား ဆိုတာ သိႏုိင္မွာ။ ဥပေဒေတြကို မသိရင္ ရမ္းၿပီး ေျပာေနလို႔ မရေတာ့ဘူး။ ဒီလိုဆိုရင္ ဘယ္ဥပေဒက ဘယ္လိုျဖစ္တယ္ ဆိုတာထက္၊ ကိုယ့္ဖက္ကို ယက္ၿပီး စဥ္းစားၾကေတာ့မွာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ သင္တန္း ရက္တို၊ ရက္ရွည္ေတြနဲ႔ေရာ ေျပာျပဖို႔ လိုတယ္။

ႏိုင္ငံက အစိုးရေတြကလည္း လူထု သိရမယ္ ဆိုတာမ်ိဳး၊ ဘယ္လို ပညာေပးမလဲ ဆိုတာမ်ိဳးကို ေရးဆြဲၿပီး လုပ္ေဆာင္ရမွာ။ အထူးသျဖင့္ သူတို႔မွာလည္း တာ၀န္ရွိတာပါဘဲ။ ကိုယ့္ေရွ႕ကလမ္းမွာ ကြမ္းမေထြးရမွန္း မသိရင္ ေထြးသြားမွာဘဲ။ မေျပာဘူး၊ ေရးမထားဘူး ဆုိရင္ေပ့ါ။ ေရးထားရင္ေတာင္ ျပႆနာက စာမဖတ္တတ္တဲ့ လူေတြအတြက္ေတာ့ ေဆာင္ပုဒ္ကိုေတာင္ ကြမ္းတံေတြး ေထြးသြားႏုိင္တာပါဘဲ။ ဒါေၾကာင့္ စာမတတ္တဲ့သူေတြအတြက္လည္း လြယ္ကူတဲ့ သရုပ္ေဖာ္ပံုနဲ႔ နားလည္ႏိုင္တဲ့ စကားေတြကို ေျပာႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေလးေတြ ေဖာ္ေဆာင္ေပးရမွာဘဲ။ သရုပ္ျပနဲ႔ သင္ရင္လည္း သင္ရမွာဘဲ။ ပညာေပးေရး အစီအစဥ္ေတြမွာ အလိုအပ္ဆံုးကေတာ့ ေငြေပါ့။ အစိုးရက ဒီစားရိတ္ေတြကို  ေကာင္းေကာင္း ထုတ္ေပးႏုိင္တယ္ ဆိုရင္ေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္စရာ မရွိဘူးေပါ့။ ေသခ်ာ ျပင္ဆင္ၿပီး လုပ္ေဆာင္ထားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။

ဤက႑တြင္ ပါ၀င္ေဆြးေႏြးၾကသူမ်ားမွာ ေဒၚမိုးမိုး (ျမန္မာႏိုင္ငံ ေရွ႕ေနမ်ားေကာင္စီ)၊ ဦးမင္းလြင္ - ေရွ႕ေန (ျမန္မာႏိုင္ငံ ေရွ႕ေနမ်ား ေကာင္စီ) ႏွင့္ မရမ္ - ႏိုးႏိုးထက္စံ - အေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴး (ျမန္မာ့အမ်ိဳးသမီး သမဂၢ) တို႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။

(၂၀၀၃ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ခ်ဳိးလင္းျပာအမ်ဳိးသမီးစာေစာင္ပါ စကား၀ုိင္းအား ျပန္လည္ေဖာ္ျပပါသည္။)